Αθήνα, 23 Οκτωβρίου 2012

Ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου, Προέδρου του ΠΑΣΟΚ, στην παρουσίαση του βιβλίου της Νίτσας Λουλε
 
«Κωστής Στεφανόπουλος - ο μοναχικός Πρόεδρος»

Κύριε Πρόεδρε, Αιδεσιμολογιώτατε, κυρίες και κύριοι, αγαπητές φίλες και αγαπητοί φίλοι, θέλω πριν από οτιδήποτε άλλο να ευχαριστήσω θερμά την αγαπητή συνάδελφο στη Βουλή πριν από χρόνια, τη Νίτσα Λουλέ, γιατί μου έκανε την τιμή να με καλέσει σήμερα να συμβάλω κι εγώ στην παρουσίαση του νέου βιβλίου της.

Η πάντοτε ευγενική συνάδελφος Νίτσα Λουλέ, ειδικεύεται στις βιογραφίες και μας παρουσιάζει με το βιβλίο αυτό μια ψηφιδωτή, πολύ ενδιαφέρουσα, βιογραφία του Προέδρου Κωστή Στεφανόπουλου, γραμμένη με πολύ μεγάλη και έκδηλη προσωπική αγάπη. Αυτό βεβαίως δε μειώνει σε τίποτα την αμεροληψία και την αντικειμενικότητα της συγγραφής, αλλά θα έλεγα ότι ενισχύει την δική μας αγάπη προς τον Πρόεδρο Κωστή Στεφανόπουλο, γιατί μας εντάσσει σε ένα ολόκληρο σύμπαν προσωπικό του βιογραφούμενου που σπανίως έχουμε τη δυνατότητα να δούμε όσοι δεν έχουμε την ευκαιρία να το συναναστρεφόμαστε.

Δεν κρύβω ότι παρακολουθώ με πάρα πολύ μεγάλη προσοχή την πορεία του Προέδρου Κωστή Στεφανόπουλου και πριν την ανάληψη των υψηλών καθηκόντων του αρχηγού του κράτους και κατά την διάρκεια της άσκησης των καθηκόντων αυτών και μετά. Και χαίρομαι γιατί η κεντρική ιδέα του βιβλίου της Νίτσας Λουλέ, συμπίπτει απολύτως με την δική μου αντίληψη για τον Πρόεδρο Κωστή Στεφανόπουλο, δηλαδή για την προσωποποίηση της αξιοπρέπειας και της πολιτικής ευθύνης.

Σπάνια συναντάμε στην πολιτική ιστορία περιπτώσεις πολιτικών προσώπων με τόσο έντονη και ειλικρινή αυτοκριτική διάθεση. Με μια πραγματική, γνήσια διάθεση αυτοαναθεώρησης. Με βαθιά αίσθηση των πολιτικών και ιστορικών μεγεθών.

Αυτό που διακρίνει το λόγο και την πράξη του Προέδρου Κωστή Στεφανόπουλου και αποτυπώνεται στις συζητήσεις που καταγράφει η Νίτσα Λουλέ, είναι μια απόλυτη αίσθηση δικαιοσύνης.

Και βεβαίως, η άποψή του πως η διαχείριση της ήττας σε προσωπικό επίπεδο, καμιά φορά και σε εθνικό επίπεδο, είναι μια υπόθεση πολύ δυσκολότερη από τη διαχείριση της νίκης που στην πορεία του ιστορικού χρόνου είναι πάντα ένα πολύ μικρό διάλειμμα.

Στη ζωή του Προέδρου Κωστή Στεφανόπουλου βλέπουμε, νομίζω, με απόλυτη ενάργεια πόση σημασία έχει η σταδιακή και τελικά οριστική απομάκρυνση από τον κομματικό φανατισμό και η μετάβαση και η εγκαθίδρυση τελικά στη σφαίρα της πολιτικής ανεκτικότητας, της μετριοπάθειας και της αλληλοκατανόησης.

Όταν κλήθηκε ο Κωστής Στεφανόπουλος από τη Βουλή των Ελλήνων να καταλάβει το ύψιστο πολιτειακό αξίωμα, αυτό του Προέδρου της Δημοκρατίας, είχε ήδη προ πολλού διαμορφώσει στον εσωτερικό του κόσμο, στη συνείδησή του και στη νοοτροπία του, το ιδεώδες αξιακό και πολιτικό υπόβαθρο του αρχηγού του κράτους.

Είχε επίσης διαμορφώσει οριστικά μέσα του –κι αυτό νομίζω ότι το αναδεικνύει η Νίτσα Λουλέ με τρόπο γοητευτικό- μια βαθιά αίσθηση ματαιότητας. Δεν θα ήθελα να κάνω φιλοσοφικούς ή θεολογικούς χαρακτηρισμούς, αλλά αυτή η αίσθηση ματαιότητας προφανώς αγγίζει τα όρια, τουλάχιστον του πολιτικού και ιστορικού αγνωστικισμού.

Πολλές φορές, διαβάζοντας το βιβλίο της Νίτσας, αναρωτήθηκα ποιος θα μπορούσε να είναι ο αγαπημένος φιλόσοφος του Κωστή Στεφανόπουλου και έχω την αίσθηση ότι ο Σοπενχάουερ θα έπρεπε να είναι ο αγαπημένος φιλόσοφός του. Γιατί ο Κωστής Στεφανόπουλος -αυτό προκύπτει και από τις προσωπικές συζητήσεις που καταγράφει η Νίτσα- έχει αντιμετωπίσει το δημόσιο βίο ως σπουδή ιστορίας και τον ιδιωτικό βίο ως σπουδή θανάτου. Αυτή είναι μια αρετή του μοναχού στην ορθόδοξη, τουλάχιστον, εκκλησία, αλλά είναι και μια αρετή του μοναχικού πολίτη και του μοναχικού πολιτικού. Του μοναχικού Προέδρου της Δημοκρατίας για να παραπέμψω στον υπότιτλο της βιογραφίας αυτής.

Ο Κωστής Στεφανόπουλος, ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, με βάση την δική μου προσωπική εμπειρία -γιατί συνέπεσε να είμαι υπουργός σε όλη τη διάρκεια σχεδόν της προεδρικής του θητείας- ήταν ο υποδειγματικός κάτοχος της θέσης αυτής.

Θα προσθέσω και την δική μου μαρτυρία -και άλλοι παρόντες στην αίθουσα αυτή, όπως ο Αντώνης Λιβάνης, μπορούν να το κάνουν: Ήμουν παρών στο κρίσιμο τηλεφώνημα που έκανε ο τότε Πρωθυπουργός και Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Ανδρέας Παπανδρέου για την υποψηφιότητα του Κωστή Στεφανόπουλου στην πρώτη εκλογή του ως Προέδρου της Δημοκρατίας.

Στην περίοδο της άσκησης των καθηκόντων του είχα την ευκαιρία να τον παρακολουθήσω σε όλες σχεδόν τις δραστηριότητές του, σε όλες τις πτυχές της προεδρικής δραστηριότητας. Στην άσκηση των ρυθμιστικών του αρμοδιοτήτων, στη διεθνή εκπροσώπηση της χώρας, σε επαφές με ξένους ηγέτες, σε ταξίδια στο εξωτερικό. Είχα την ευκαιρία να δω τον υποδειγματικό, το συνεπή, τον έντονα πατριωτικό τρόπο, το σθένος και τη διάθεση, την αγωνιστικότητα θα έλεγα με την οποία διαχειρίστηκε τα θέματά του. Όχι ως ένας τυπικός εκπρόσωπος της ελληνικής πολιτείας, αλλά ως ένας εκπρόσωπος του έθνους και του λαού μας.

Τι είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας; Θ’ αναρωτιέται κανείς μετά την αναθεώρηση του 1986 που τον στέρησε από τις αρμοδιότητες που είχε, αλλά που δεν άσκησε μεταξύ του 1975 και του 1986; Είναι αναμφίβολα ο ρυθμιστής του πολιτεύματος. Είναι -το είπα ήδη- ο διεθνής παραστάτης της χώρας. Πρωτίστως όμως είναι ένα σύμβολο. Είναι το σύμβολο της εθνικής ενότητας και αυτόν το συμβολικό και ενοποιητικό ρόλο, ο Πρόεδρος Κωστής Στεφανόπουλος, νομίζω, ότι τον άσκησε με υποδειγματικό τρόπο.

Όταν έχει κανείς προ των οφθαλμών του το παράδειγμα της Προεδρίας του Κωστή Στεφανόπουλου, νομίζω ότι αποκτά τελικά μια εικόνα ιδεώδη για το θεσμό. Όλα μπορεί να τα κάνει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας με βάση το προσωπικό του κύρος, τον πολιτικό του λόγο, τη στάση του. Φαίνεται να μην έχει ανάγκη από κάποιες αρμοδιότητες τυπικού χαρακτήρα. Δεν παρεμβαίνει με κάποιες πράξεις νομικού περιεχομένου, αλλά με το ύφος του, το ήθος του, τη δυνατότητά του να εκφράζει την κοινή γνώμη, τη βούληση ή τη διάθεση του έθνους.

Εν τούτοις, η αλήθεια είναι πως τώρα πια ζούμε μία βαθιά κρίση του πολιτικού συστήματος και των δημοκρατικών θεσμών, μια βαθιά κρίση νομιμοποίησης και μια προφανή κρίση αντιπροσώπευσης του εκλογικού σώματος. Η κοινωνία αναζητά τη δική της ταυτότητα. Αναζητά άλλους τρόπους έκφρασης, που υπερβαίνουν το κλασικό πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής και πιο συγκεκριμένα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Και δε μπορεί να έχει κανείς πάντα ιδεώδεις εκ καταγωγής Προέδρους της Δημοκρατίας, όπως συνέβη στην περίπτωση του Κωστή Στεφανόπουλου.

Πιστεύω λοιπόν ότι αυτό το βιβλίο, το οποίο πέρα από την προσωπική έχει αναμφίβολα και μια ιστορική και θεσμική διάσταση, είναι μια καλή αφορμή για να συζητήσουμε ξανά το θεσμικό ρόλο του αρχηγού του κράτους. Όχι σε σχέση με τις παλιές αρμοδιότητές του, αυτές που ποτέ δε χρειάστηκε ν’ ασκηθούν από το 1975 μέχρι το 1986, αλλά σε σχέση με άλλους θεσμούς στους οποίους, νομίζω, ότι μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά μια εντονότερη παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας. Αναφέρομαι κυρίως σε θέματα Δικαιοσύνης, Ανεξαρτήτων Αρχών και ελέγχου της συνταγματικότητας.

Και κάποια στιγμή, αυτό που δε μπορέσαμε να ολοκληρώσουμε στην αναθεώρηση του 2001, δηλαδή την αποσύνδεση της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας από την απειλή διάλυσης της Βουλής, θα έρθει η ώρα που θα το συζητήσουμε σε μια νέα αναθεωρητική διαδικασία, όπου η άμεση εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας χωρίς ν’ αλλάζει ο κοινοβουλευτικός χαρακτήρας του πολιτεύματος, θα μπορούσε να είναι μια απλή και ευανάγνωστη λύση.

Γιατί η κρίση νομιμοποίησης και αντιπροσώπευσης που βιώνει η κοινωνία μας, δε μπορεί, πιστεύω, πλέον ν’ αντιμετωπισθεί μόνο στο επίπεδο του Κοινοβουλίου. Πρέπει να συμβάλλει και ο θεσμός του αρχηγού του κράτους.

Αυτό που κυριαρχεί στις μέρες μας, ο λαϊκισμός, η ισοπέδωση, δεν αντιμετωπίζεται με την καλλιέργεια απλά και μόνο του προσωπικού κύρους, αλλά μ’ ένα σθεναρό θεσμικό και εθνικό λόγο αυτών που έχουν την τύχη να μη φθείρονται, γιατί θεσμικά δε χρεώνονται δυσάρεστες αλλά αναγκαίες αποφάσεις. Και αυτός που κατ’ εξοχήν διαδραματίζει το ρόλο αυτό, είναι ο αρχηγός του κράτους που δε φθείρεται γιατί δεν αναλαμβάνει το κόστος κρίσιμων απαντήσεων σε κρίσιμα διλήμματα, αλλά λειτουργεί θεσμικά ως ενοποιητικός παράγοντας που πρέπει να συμβάλλει στην υπέρβαση της κρίσης.

Με αφορμή μάλιστα το μείζον θέμα που καλούμαστε ν’ αντιμετωπίσουμε την περίοδο αυτή πολιτικά και θεσμικά που είναι ο εκφασισμός της κοινωνίας, το παράδειγμα της στάσης του Προέδρου Κωστή Στεφανόπουλου μας διδάσκει κάτι που έχουν πει με τον δικό τους τρόπο, τη δική τους εποχή, οι Βουρβόνοι στη Γαλλία: «Η δημοκρατία ή αμύνεται ή αυτοκτονεί».

Και πρέπει να συνειδητοποιήσουμε εγκαίρως, πως αυτοί που καταγγέλλουν τη δημοκρατική ανεκτικότητα δε μπορούν να χρησιμοποιούν τη δημοκρατική ανεκτικότητα για να στραφούν τελικά εναντίον της δημοκρατίας, του αντιπροσωπευτικού και κοινοβουλευτικού συστήματος.

Θεωρώ ότι ήταν μεγάλη τύχη για την πατρίδα, τύχη για το πολιτικό σύστημα, τύχη για την αντιπροσωπευτική, κοινοβουλευτική, Προεδρευόμενη Δημοκρατία το γεγονός ότι επί δύο θητείες, άσκησε τα καθήκοντα του Προέδρου της Δημοκρατίας ο Κωστής Στεφανόπουλος. Και είμαστε πραγματικά υπερήφανοι όλοι όσοι είχαμε την τύχη να συνεργαστούμε μαζί του και όσοι είχαμε την αίσθηση ή έστω την ψευδαίσθηση ότι μας περιβάλλει και αυτός με τη δική του αγάπη και εκτίμηση.

Ευχαριστώ πολύ. -

12-14 Μαΐου 2024: Η καμπύλη της Μεταπολίτευσης (1974-2024)



Σχετικό link https://ekyklos.gr/ev/849-12-14-maiou-2024-i-kampyli-tis-metapolitefsis-1974-2024.html 

5-7 Νοεμβρίου 2023. Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ VΙΙ: Ασυμμετρίες και εθνική ατζέντα

Περισσότερα …

2.5.2023, Ch. Dallara - Ευ. Βενιζέλος: "Ελληνική κρίση: Μαθήματα για το μέλλον"

https://ekyklos.gr/ev/839-ch-dallara-ev-venizelos.html 

Περισσότερα …

Ευ. Βενιζέλος, Μικρή εισαγωγή στο Σύνταγμα και στο Συνταγματικό Δίκαιο, ebook

Περισσότερα …

Πρακτικά του συνεδρίου "Δικαιοσύνη: Η μεταρρύθμιση μιας εξουσίας και η αφύπνιση μιας ιδέας", ebook, 2022

Περισσότερα …

Εκδοχές Πολέμου 2009 - 2022, εκδ. Πατάκη

Περισσότερα …

23.9.2020 Ο Παύλος Τσίμας συζητά με τον Ευάγγελο Βενιζέλο | Η Ελλάδα Μετά IV: Μετά (; ) την πανδημία 

https://vimeo.com/461294009

6.6.2019 Αποχαιρετιστήρια ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου στην Ολομέλεια της Βουλής

https://vimeo.com/340635035

13.2.2019, Ευ. Βενιζέλος Βουλή: Οδηγούμε τη χώρα σε θεσμική εκκρεμότητα, κολοσσιαίων διαστάσεων

https://vimeo.com/316987085

20.12.2018, Ομιλία Ευ. Βενιζέλου στην παρουσίαση του βιβλίου «Η Δημοκρατία μεταξύ συγκυρίας και Ιστορίας» 

https://vimeo.com/307841169

8.3.2018, Ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου στη Βουλή κατά τη συζήτηση επί της πρότασης της ΝΔ για τη σύσταση Ειδικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης 

https://vimeo.com/259154972 

21.2.2018, Ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου για την υπόθεση Novartis | "Πάρτε το σχετικό"

https://vimeo.com/256864375