Σπάρτη 14 Νοεμβρίου 2016

Ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου στην εκδήλωση του Κύκλου Ιδεών στην Σπάρτη με θέμα
«Ποιο μέλλον για την Ελλάδα; Μπορεί να αποφευχθεί το τέταρτο μνημόνιο;»

με τον Λευτέρη Κουσούλη και τον Γιάννη Κουτσομύτη. Τη συζήτηση συντόνιζε ο Παναγιώτης Κομνηνός. 

 

Φίλες και φίλοι, σας ευχαριστώ πραγματικά, την καθεμιά και τον καθέναν σας, για την παρουσία σας, για την ανταπόκρισή σας. Δεν είναι δυνατόν να οργανώνουμε εκδηλώσεις σε πόλεις της ελληνικής Περιφέρειας και να μην είμαστε παρόντες εδώ στη Σπάρτη λόγω της ιστορικής σημασίας της πόλης αλλά και λόγω της θέρμης με την οποία η κοινωνία της Σπάρτης, η κοινωνία της Λακωνίας υποδέχεται τέτοιου είδους προσπάθειες.

Την κατηγορούν τη Λακωνία ως συντηρητική, αλλά εγώ ξέρω ότι είναι ένας τόπος υπερήφανος, ένας τόπος αξιοπρεπής, αγωνιστικός, μαχητικός, που βιώνει την καθημερινότητα της κρίσης με στωικότητα. Και θέλω πραγματικά να σας ευχαριστήσω γιατί είστε σήμερα παρούσες και παρόντες. Θ’ αναρωτιέστε ίσως τί σχέση έχουν όλα αυτά που λέμε με το τοπικό, περιφερειακό επίπεδο, γιατί όλα αυτά που λέμε αφορούν την Πελοπόννησο, τη Λακωνία, τη Σπάρτη; Θα προσπαθήσω να σας εξηγήσω γιατί πιστεύω ότι υπάρχει πολύ μεγάλο πρακτικό και συγκεκριμένο ενδιαφέρον.

Ευχαριστώ τον Λεωνίδα Γρηγοράκο για την υποδοχή και τους καλούς λόγους, γιατί ξέρω πόσο στενούς δεσμούς έχει με όλη την κοινωνία της Λακωνίας, με όλες τις οικογένειες, ανεξαρτήτως κομματικών προτιμήσεων, ανεξαρτήτως εκλογικών επιλογών.

 

Και βεβαίως ευχαριστώ τον Πρόεδρό μας, τον κ. Τάκη Κομνηνό, συνάδελφο, Πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου και τους δυο συνομιλητές μου, τον Λευτέρη Κουσούλη του οποίου την πολιτική οξυδέρκεια εκτιμώ βαθύτατα και παρακολουθώ την οπτική γωνία υπό την οποία σχολιάζει την επικαιρότητα την πολιτική αλλά και τα βαθύτερα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας και τον Γιάννη Κουτσομύτη, ο οποίος είναι πραγματικά μια πηγή πληροφόρησης γύρω απ’ την Ελλάδα για πολλούς ξένους δημοσιογράφους και πολλά ξένα Μέσα Ενημέρωσης, εμφανίζεται πάρα πολύ συχνά σε ξένους τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς προκειμένου να μιλήσει για την Ελλάδα αλλά και γιατί ο ίδιος είναι σε θέση να μας πληροφορήσει για τους διεθνείς προβληματισμούς και το παρασκήνιο σ’ επίπεδο ευρωπαϊκών και διεθνών θεσμών.

Και χαίρομαι γιατί πραγματικά αυτή η σχέση έχει ένα βάθος, βάθος μιας γενιάς. Ο πατέρας του, ο πολύ διάσημος σκηνοθέτης και συγγραφέας με τιμούσε με τη φιλία του και χαίρομαι γιατί αυτό συνεχίζεται και με το Γιάννη.

 

***

Κοιτάξτε, το βασικό ερώτημά μας είναι αν υπάρχει μέλλον για την Ελλάδα. Και λέει ο κ. Κομνηνός, χρειάζεται μια αισιόδοξη απάντηση. Εγώ θα είμαι πολύ ειλικρινής, ξεκινώντας από το τέλος, δηλαδή από την απάντηση στο ερώτημα: «Υπάρχει μέλλον;». Η απάντησή μου λοιπόν είναι ότι εξαρτάται από τις επιλογές και τις αποφάσεις του ελληνικού λαού, εξαρτάται από τις επιλογές, τις αποφάσεις, τις αντοχές και την αυτοσυνειδησία της ελληνικής κοινωνίας.

Αν η κοινωνία, αν ο πολίτης ατομικά, αν ο λαός ως κυρίαρχος κάνει επιλογές που διασφαλίζουν το μέλλον, θα έχουμε μέλλον ως έθνος. Εάν ο λαός κάνει επιλογές οι οποίες είναι ανεπίγνωστες ή και αυτοκτονικές, θα συμπαρασύρει και τις επόμενες γενιές, θα συμπαρασύρει ο λαός ο συγκεκριμένος, ο υπάρχων, το έθνος ως μια ιστορική οντότητα με συνέχεια, με παρελθόν και με μέλλον.

Και το λέω αυτό γιατί εμείς δεν έχουμε την πολυτέλεια να δοκιμάζουμε σχήματα τα οποία είναι ριζοσπαστικά, όπως έκαναν πολλές πολιτείες των ΗΠΑ επιλέγοντας τον κ. Τραμπ ως Πρόεδρο, παρ’ ότι σε πανεθνικό επίπεδο μειοψήφησε εκλογικά, αλλά κέρδισε σ’ επίπεδο ομοσπονδιακό, μέσα από τη δυνατότητα που έχουν οι πολιτείες να εκπροσωπούνται στο Εκλεκτορικό Σώμα.

Γιατί οι ΗΠΑ είναι μια υπερδύναμη, μπορούν να καθορίσουν την έννοια της Δύσης, μπορούν να καθορίσουν τις ισορροπίες στις δυο πλευρές του Ατλαντικού, μπορούν να καθορίσουν τις ισορροπίες μεταξύ Δύσης και Ασίας, μπορούν να προσδιορίσουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται η παγκόσμια οικονομία.

Εμείς δεν έχουμε την πολυτέλεια να κάνουμε επιλογές οι οποίες δεν έχουν βάθος, δεν έχουν ορίζοντα, επιλογές για τις οποίες δεν ξέρουμε ποια είναι η επόμενη μέρα. Όμως έχουν γίνει τέτοιες επιλογές. Και στην πραγματικότητα ένα τεράστιο ποσοστό, ένα εφιαλτικά μεγάλο ποσοστό της ελληνικής κοινωνίας, νομίζει ότι τα έχει χάσει όλα, όσα ήταν να χάσει, άρα μπορεί να δοκιμάσει οποιαδήποτε πρωτότυπη και επικίνδυνη επιλογή γιατί δήθεν δεν έχει τί να χάσει.

Κι όμως, έχασε πολλά τα δυο τελευταία χρόνια και αγωνιζόμαστε τώρα, με χίλιους κόπους και βάσανα, να επιστρέψουμε, εάν επιστρέψουμε, στο τέλος του 2019 εκεί που ήμασταν, στο τέλος του 2014. Και θα έχουμε χάσει από το Δεκέμβριο του 2014 μέχρι το Δεκέμβριο του 2019, πέντε χρόνια. Και ήδη μπαίνουμε αυτή τη στιγμή, σε λίγο μάλλον, στον 8ο χρόνο μιας προσπάθειας την οποία με άλλη αντοχή την αναλαμβάνεις το 2010 και την υπηρετείς το 2011, το 2012, και με άλλη κούραση, πολλές φορές με απόγνωση, συνεχίζεις την προσπάθεια αυτή το 2017, το 2018, το 2019 και ούτω καθ' εξής.

Γιατί κάναμε αυτή την παλινδρόμηση; Ποιος μας οδήγησε πίσω; Ποιος φταίει γιατί η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ προκάλεσε αυτή την τεράστια βλάβη, που δεν υπολογίζεται σε μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια, στο παραπάνω δάνειο, στην απώλεια του χαρτοφυλακίου των μετοχών που είχε το Ελληνικό Δημόσιο στις ελληνικές Τράπεζες. Δεν υπολογίζεται ως πλήρης απώλεια του ελέγχου του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, δεν υπολογίζεται ως πρόσθετα μέτρα φορολογικά και ασφαλιστικά τα οποία έχουν επιβληθεί, υπολογίζεται κυρίως στη διαταραχή, στην ανατροπή της δυναμικής του δημοσίου χρέους. Γιατί το δημόσιο χρέος πριν από τα capital controls και το δημοψήφισμα τον Ιούλιο του 2015 είχε μια προοπτική να είναι 70% περίπου του ΑΕΠ το 2060, όταν τελειώνει το δάνειο – μη σας φαίνεται μακρινό, είναι η διάρκεια του δανείου που μας έχουν δώσει- και οι μικτές χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας κάθε χρόνο για την εξυπηρέτηση και αναχρηματοδότηση του χρέους θα ήταν κάτω από 10%. Ενώ βρεθήκαμε μετά τον Ιούλιο του 2015 να έχουμε προοπτική χρέους το 2060, 250% του ΑΕΠ και προοπτική ετησίων μικτών χρηματοδοτικών αναγκών, 60% του ΑΕΠ. Άρα αντιλαμβάνεστε ποιο είναι το μέγεθος της βλάβης.

Και τώρα το ερώτημα είναι: Μπορεί να επανορθωθεί εν μέρει έστω η βλάβη αυτή; Έχουμε πράγματι προοπτική, έστω το 2019, να γυρίσουμε εκεί που ήμαστε το Δεκέμβριο, το Νοέμβριο του 2014; Γιατί το Νοέμβριο του 2014, πριν από δυο χρόνια ακριβώς, το Eurogroup είχε αποφασίσει ότι η Ελλάδα θα μπει στην προληπτική πιστωτική γραμμή, θ’ αλλάξει η κατάσταση, θ’ αρχίσει να βγαίνει προστατευμένα στις αγορές ώστε ν’ αποκτά κυριαρχία.

Γιατί υπάρχει το εξής παράδοξο στα θέματα αυτά: Όταν δανείζεσαι ως κράτος από τις αγορές, είσαι κυρίαρχο. Όταν ξεκίνησε ο απελευθερωτικός αγώνας απ’ αυτές τις περιοχές το 1821, η επαναστατημένη Ελλάδα πήρε τα λεγόμενα δάνεια της ανεξαρτησίας από την Αγγλία, τα οποία ήταν τοκογλυφικά και καταπλεονεκτικά. Δεν πήρε στην πραγματικότητα παρά κάτι λιγότερο από το 40% της ονομαστικής αξίας του δανείου που χάθηκε στο μεταξύ. Όμως το γεγονός ότι δανειζόταν το επαναστατημένο έθνος, πολιτικά σήμαινε ότι οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής διέβλεπαν την ανεξαρτησία του. Άρα ήταν μια πράξη κυριαρχίας. Και τώρα λοιπόν, όταν δανείζεσαι από τις αγορές, ενώ στην πραγματικότητα πας και παρακαλάς να δανειστείς με κάπως καλό επιτόκιο, αυτό είναι μια πράξη ανεξαρτησίας.

Αλλά εάν το επιτόκιο είναι δυσβάσταχτο, είναι ασύμφορο, αν στην πραγματικότητα κανείς δε θα έρχεται να σε δανείσει, γιατί τα επιτόκια είναι θεωρητικά από ένα σημείο και μετά, υπάρχουν επιτόκια αλλά δεν υπάρχουν δανειστές. Βεβαίως πρέπει να δεις αν θ’ αφεθείς στην ασύντακτη χρεοκοπία ή αν θα πας σ’ έναν πολιτικό συμβιβασμό με κράτη και θεσμούς που σε δανείζουν και σε δανείζουν πάρα πολύ φθηνά.

Γιατί η Ευρωζώνη δανείζει την Ελλάδα περίπου 200 δις ευρώ με επιτόκιο, μέσο επιτόκιο, στην πραγματικότητα την περίοδο αυτή, 0,8%. Και βέβαια όταν σε δανείζει για 40 χρόνια, που μπορεί να γίνουν 50, 60, 70 τα χρόνια, αντιλαμβάνεσαι ότι αυτό το χρέος διαλύεται ως πραγματική αξία, ως παρούσα αξία όπως λέμε.

Γιατί είναι διαφορετικό να σε δανείζει κάποιος 100 ευρώ με 5% επιτόκιο για ένα χρόνο και να πρέπει σ’ ένα χρόνο να του δώσεις 105 ευρώ στο χέρι και άλλο να σου δανείζει 100 ευρώ με 0,5% επιτόκιο για 50 χρόνια. Στην πραγματικότητα σου έχει δωρίσει απολύτως τα 100 ευρώ και κάτι παραπάνω. γιατί έχεις κι εσύ τη δυνατότητα να τα τζιράρεις, να τα μοχλεύσεις και να κερδίσεις από το δάνειο αυτό με τα λεφτά του άλλου.

Αυτό συμβαίνει. Έχει λοιπόν πολύ μεγάλη σημασία ν’ απαντήσουμε στο ερώτημα εάν υπάρχει μέλλον. Υπάρχει μέλλον εάν το θελήσει ο ελληνικός λαός.

Πώς θα εκφραστεί ο ελληνικός λαός; Ο ελληνικός λαός εκφράζεται με δυο τρόπους: Ο ένας τρόπος είναι διάχυτος, ανεπίσημος: Η κοινωνία, η κοινή γνώμη, η νοοτροπία, οι συμπεριφορές. Αν η κοινωνία δεν καταλάβει τί έχει γίνει, αν η κοινωνία δεν καταλάβει ότι δεν έφερε το μνημόνιο την κρίση αλλά η κρίση το μνημόνιο και το μνημόνιο είναι το μικρότερο κακό, γιατί η άλλη λύση ήταν η απόλυτη καταστροφή, το να γίνει η Ελλάδα όχι Μολδαβία που είπε ο Γιάννης και τον διέκοψα, αλλά να γίνει εκείνη η περίεργη περιοχή η αμφισβητούμενη της Μολδαβίας που είναι η Υπερδνειστερία, γιατί η Μολδαβία είναι αρκετά συγκροτημένη ως χώρα και με προοπτική ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τότε δεν έχουμε κάνει τίποτε απολύτως.

Αν η κοινωνία δεν καταλάβει ότι χρειάζονται μεταρρυθμίσεις, δεν υιοθετήσει τη μεταρρυθμιστική στρατηγική, τη μεταρρυθμιστική ιδέα, αν η κοινωνία δεν καταλάβει ότι οι αυτοκτονικές τάσεις δεν τη βοηθούν, ότι έχει να χάσει κι άλλα πράγματα και για τους παρόντες αλλά και για τους μέλλοντες Έλληνες, τότε δε μπορούμε να έχουμε πραγματικά μέλλον ως τόπος. Και βέβαια η κοινωνία τυπικά είναι ο λαός, είναι το εκλογικό σώμα, είναι αυτοί που ψηφίζουν.

Και αυτοί που ψηφίζουν πρέπει να κάνουν πολιτικές επιλογές, εκλογικές τέτοιες, που ν’ αλλάξει η κατάσταση. Γιατί το μεγαλύτερο πρόβλημα της οικονομίας αυτή τη στιγμή είναι η παρούσα κυβέρνηση. Με την παρούσα κυβέρνηση και τον παρόντα συσχετισμό δυνάμεων, δε νομίζω ότι υπάρχει καμία πιθανότητα  να γίνουν οι χειρισμοί που απαιτούνται, να ληφθούν οι αποφάσεις που απαιτούνται, να κινητοποιηθούν οι δυνάμεις οι δημιουργικές, οι παραγωγικές του τόπου, που να αλλάξει το τοπίο, ν’ αλλάξει το οικονομικό τοπίο.

Δηλαδή να έχουμε επενδύσεις, να γίνουν επενδύσεις, γιατί δε θα μας σώσουν οι μεγάλες ξένες επενδύσεις ούτε οι λίγες οι ιδιωτικοποιήσεις. Δε θα μας σώσει το λιμάνι του Πειραιά, δε θα μας σώσει το Ελληνικό. Θα βοηθήσουν πολύ αυτά, αλλά αν δεν κινηθεί οριζόντια η μικρή και μεσαία επιχείρηση, αν δεν υπάρχει κατανάλωση, δεν πρόκειται να έχουμε ρυθμούς ανάπτυξης που απαιτούνται, δεν πρόκειται ν’ αλλάξει το κλίμα.

Το μεγάλο θέμα λοιπόν της χώρας, έχουμε πιστέψει όλοι, πιστεύετε κι εσείς ίσως εδώ σε πολύ μεγάλο βαθμό, ότι είναι το χρέος. Λοιπόν, το θέμα της χώρας δεν είναι το χρέος. Αυτή η θεωρία για το χρέος ξέρετε τι σημαίνει; Σημαίνει ότι δε φταίμε εμείς για την κατάστασή μας, δε φταίμε καν επειδή δανειστήκαμε. Φταίνε οι άλλοι που μας δάνεισαν, φταίνε οι άλλοι που μας διευκόλυναν να δανειστούμε φθηνά, φταίνε οι ξένοι που μας κούρεψαν ένα μεγάλο μέρος του χρέους.

Και η λύση θα έρθει χωρίς εμείς να κάνουμε τίποτα, μέσα από μια διαπραγμάτευση, επειδή θα παρθεί μια απόφαση που αφορά το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τη γερμανική κυβέρνηση, την αντίληψη που έχει ο κ. Σόιμπλε για τα πράγματα, ή το τί θα κάνει ο απερχόμενος ή ο επερχόμενος Αμερικανός Πρόεδρος, αν θ’ ασχοληθεί ο κ. Ομπάμα με το ελληνικό χρέος δεν έχει ούτε την αρμοδιότητα ούτε τη δυνατότητα ν’ ασχοληθεί.

Λέει «συμφωνώ με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο γενικά» και δεν ξέρουμε φυσικά η νέα κυβέρνηση, η νέα Διοίκηση όπως λέγεται Τραμπ, πώς θ’ αντιμετωπίσει το θέμα αυτό. Δεν είναι το θέμα μας όμως το χρέος. Τα χρέη πιστεύετε ότι πληρώνονται, ότι εξοφλούνται; Τα δημόσια χρέη πιστεύετε ότι είναι όπως τα ιδιωτικά χρέη;

Το μεγάλο πρόβλημα αν θέλουμε να μιλήσουμε για χρέος στη χώρα, δεν είναι το δημόσιο χρέος, είναι το ιδιωτικό χρέος. Είναι τα κόκκινα δάνεια, είναι η αντοχή του τραπεζικού συστήματος. Αλλά πριν φτάσω σ’ αυτό θα ήθελα να σας εξηγήσω όσο μπορώ πιο απλά ότι ελπίζω κανείς να μην πιστεύει ότι οι ΗΠΑ θα εξοφλήσουν το δημόσιο χρέος τους που προσεγγίζει τα 20 τρισεκατομμύρια δολάρια και το οφείλουν σε πολύ μεγάλο βαθμό στην Κίνα που διακρατεί ομόλογα αμερικάνικα.

Το ελληνικό χρέος το οποίο είναι περίπου 325 δισεκατομμύρια, είναι μηδαμινό μπροστά στον όγκο του συνολικού δημοσίου χρέους της Ευρωζώνης που είναι περίπου 15 τρισεκατομμύρια, δηλαδή 15.000 δισεκατομμύρια για να έχουμε μια αίσθηση. Άρα μπρος στα 15.000 δισεκατομμύρια πόση σημασία μπορεί να έχουν τα 325 δισεκατομμύρια του ελληνικού χρέους που είναι περίπου το 1,5% του συνολικού χρέους της Ευρωζώνης;

Τα χρέη εξυπηρετούνται, πληρώνεις τους τόκους, οι τόκοι μας είναι πάρα πολύ μικροί, τώρα πληρώνουμε τόκους που είναι το 40% των τόκων που πληρώναμε το 2011, τεράστια ελάφρυνση μας έχουν δώσει στους τόκους . Αναχρηματοδοτούνται, παίρνεις λεφτά από άλλα δάνεια, ξεπληρώνεις παλιά αλλά πρέπει να προσέχεις στη διάρκεια και τα επιτόκια. Και ξεφουσκώνουν τα χρέη. Τα χρέη ξεφουσκώνουν επειδή αλλάζει ο παρανομαστής του κλάσματός τους. Δηλαδή επειδή μεγαλώνει το ΑΕΠ, και το ΑΕΠ μεγαλώνει και πραγματικά αλλά και ονομαστικά λόγω του πληθωρισμού, άρα αλλάζουν οι αριθμοί. Αυτή είναι η προσέγγιση που μας επιτρέπει να καταλάβουμε το μέγεθος της παρέμβασης που έγινε το 2012. Είπε και ο Πρόεδρός μας εδώ, έγινε το 2012 το PSI. Το PSI δεν είναι τίποτα μπροστά σ’ αυτό που έγινε με το λεγόμενο OSI.

PSI σημαίνει Private Sector Involvement, κουρέψαμε το χρέος που είχαν οι ιδιώτες, οι Τράπεζες, και ούτω καθ' εξής. Αλλά το Official Sector Involvement, οι θεσμοί, οι δανειστές μας, το ESM, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, οι άλλες χώρες της Ευρωζώνης διμερώς, μας έδωσαν τόσο ευνοϊκούς όρους δανείου ώστε στην πραγματικότητα κούρεψαν το χρέος μας σ’ ένα ποσοστό του ΑΕΠ το οποίο υπολογίζεται από τους θεσμούς πολύ συντηρητικά, στο 50% του ΑΕΠ εκείνης της εποχής, 60% με τα σημερινά δεδομένα.

Από τους επαγγελματίες της αγοράς που έχουν ελληνικά ομόλογα, στο 100% του ΑΕΠ. Και από τους Γερμανούς επιστήμονες που είναι πολύ συντηρητικοί, που ασχολούνται με την πραγματική καταμέτρηση του χρέους σε παρούσα αξία, 80% του ΑΕΠ. Δηλαδή ενώ το χρέος μας ονομαστικά είναι 180% του ΑΕΠ, λέει η τελευταία μελέτη πολύ σοβαρών Γερμανών επιστημόνων, ότι είναι 100%, 99% του ΑΕΠ.

Μόνο εμείς έχουμε τέτοιο προνόμιο. Σε καμία άλλη χώρα της Ευρωζώνη δε συμβαίνει αυτό. Άρα τι θα πάρει ο κ. Τσίπρας στην καλύτερη περίπτωση; Εάν τα πάρει όλα, βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα, μακροπρόθεσμα, την καλύτερη δυνατή μεταχείριση, αυτό που θα κερδίσουμε θα είναι λιγότερο από 10% του κουρέματος που έγινε το 2012, του συνολικού κουρέματος. Και ονομαστικά και σε παρούσα αξία.

Δηλαδή μιλάμε τώρα για μια μικρή συμπλήρωση μιας προσπάθειας την οποία την είχαμε κάνει και μ’ αυτό θα είχε λυθεί ανώδυνα, χωρίς καμία συζήτηση το Φεβρουάριο του 2015, αν ο ελληνικός λαός είχε κάνει άλλη επιλογής τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015. Χωρίς να έχει μεσολαβήσει η βλάβη που μεσολάβησε λόγω των χειρισμών της κυβέρνησης. Η οποία είναι η ίδια κυβέρνηση.

Η κυβέρνηση αλλάζει κάθε φορά που αλλάζει ο Πρωθυπουργός, δεν αλλάζει κάθε φορά που αλλάζει ο Υπουργός Οικονομικών. Άρα έχει πολύ μεγάλη σημασία να έχουμε μια αίσθηση του τί συμβαίνει με το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούμαστε. Γι’ αυτό λοιπόν πράγματι, αυτή τη στιγμή η Ελλάδα δε μπορεί ν’ αποφύγει κατ' αρχάς το μνημόνιο 3+ το οποίο και μετά μανίας επιδιώκει.

Γιατί έχει συμβεί το εξής καταπληκτικό: Το μνημόνιο 3 που υπέγραψε ο κ. Τσίπρας, το έχει υπογράψει με την Ευρωζώνη και τον ESM. Ποτέ δεν ολοκληρώθηκε η υπογραφή με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Τα 85 δισεκατομμύρια του δανείου όμως, περιλαμβάνουν και τη συμβολή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Αυτή δεν έχει διασφαλιστεί. Άρα, όταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο λέει ότι θα υπάρξει νέο μνημόνιο, εννοεί το δικό του μνημόνιο.

Το δικό του μνημόνιο δεν είναι το 4ο, είναι το 3+, γιατί το 3ο όπως και όλα τ’ άλλα μνημόνια, είναι διπλό, είναι ένα με την Ευρώπη, ένα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Άρα το 3+ το θέλουμε γιατί μας λείπουν τα λεφτά εάν δεν το συνάψουμε με πρόσθετους όρους.

Και στη συνέχεια, δυστυχώς υπάρχει και το μνημόνιο 4 που δε σημαίνει δάνειο 4. Θα είναι ένα μνημόνιο χωρίς δάνειο, το αντάλλαγμα θα είναι οι μικρές παρεμβάσεις στο χρέος οι οποίες όμως θα γίνονται σταδιακά και υπό αυστηρούς όρους, υπό διαρκή επιτήρηση. Ενώ το 2012 οι παρεμβάσεις έγιναν εφάπαξ, μαζικά, και εκ των προτέρων.

Τώρα ακούτε, θα πάρουμε μια δόση, 1 δις, 2 δις. Το Φεβρουάριο του 2012 πήραμε μια δόση 75 δις για να κάνουμε αυτή τη μεγάλη παρέμβαση. Αλλά τότε η κοινωνία δεν παρακολουθούσε τί κάνουμε, γιατί δεν πραγματοποιούσαμε, δε μετατρέπαμε σε όπερα ή σε σαπουνόπερα αυτό που κάνουμε, το κάναμε σιωπηλά, με σύστημα, χωρίς να εκθέτουμε τη χώρα σε πρόσθετους κινδύνους, γιατί δε θέλαμε να διαταράξουμε την τραπεζική πίστη, το τραπεζικό σύστημα. Αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα της χώρας.

Χώρα που δεν έχει πραγματικό τραπεζικό σύστημα δε μπορεί να έχει προοπτική ανάπτυξης. Τράπεζες που δε δουλεύουν ως κανονικές Τράπεζες αλλά δουλεύουν ως Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών, για να πληρώνεις τέλη, παράβολα, λογαριασμούς, δεν είναι Τράπεζες.

Τράπεζα σημαίνει παίρνω καταθέσεις και δίνω δάνεια. Εάν δεν επιστρέψουν οι καταθέσεις, δε μπορούν να δοθούν δάνεια. Πιστωτική επέκταση δεν υπάρχει. Δάνεια δε χορηγούνται. Ούτε για να πάρεις ένα πλυντήριο, ένα ψυγείο. Όχι για να πάρεις σπίτι, όχι για να κάνεις επένδυση στο μαγαζί σου, στη βιοτεχνία σου, στο θερμοκήπιό σου. Γιατί έχει πολύ μεγάλη σημασία, ας πούμε, η υδροπονική γεωργία. Είναι πολύ δύσκολο να πάρεις ένα δάνειο για να το κάνεις αυτό. Γιατί; Γιατί δεν υπάρχουν καταθέσεις.

Γιατί χάσαμε λόγω της απειλής ανόδου στην εξουσία του ΣΥΡΙΖΑ και από τη στιγμή που ανέβηκε η κυβέρνηση αυτή, 45 δισεκατομμύρια. Πέραν των όσων είχαν χαθεί μέσα από την αντίσταση την αντιμνημονιακή στην προσπάθεια που κάναμε να σώσουμε τη χώρα. Γιατί υπήρχε δήθεν ο παράδεισος που δεν τον βλέπαμε, η όαση πίσω απ’ τον αμμόλοφο.

Άρα, όλο το θέμα αυτή τη στιγμή είναι η σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος ή η επαναλειτουργία του, κάτι το οποίο βεβαίως δεν αφορά τα κόκκινα δάνεια μόνο, αφορά τα κόκκινα και τα πράσινα δάνεια. Γιατί φαντάζεστε εσείς ότι θα υπάρξει ένας οφειλέτης ο οποίος είναι συνεπής κι ο οποίος έχει πράσινο δάνειο που θα δει ότι υπάρχουν γενναιόδωρες ρυθμίσεις για τα κόκκινα και θα μείνει να είναι πράσινος;

Άρα χρειάζεται μια συνολική διευθέτηση όλου του στοκ των δανείων και όχι μόνο των στεγαστικών και των καταναλωτικών αλλά και των επιχειρηματικών. Κι όταν λέμε επιχειρηματικών δεν εννοούμε τις μεγάλες επιχειρήσεις οι οποίες ενδιαφέρουν τις Τράπεζες και ενδιαφέρουν και τα funds, αλλά μιλάμε και για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες χρωστάνε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό αυτής της κατηγορίας, μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Κι όταν μιλάμε για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, θα μας πει ο κ. Λιαργκόβας ο οποίος είναι ειδικός, εννοούμε κατά βάθος τη μη εξυπηρετούμενη έκθεση, όχι τα δάνεια τα οποία είναι τυπικώς μη εξυπηρετούμενα. Αλλά το συνολικό κίνδυνο να καταστούν τα επόμενα δάνεια κόκκινα. Άρα αυτό θέλει μια άλλου τύπου παρέμβαση.

Έχω προτείνει εδώ και πολύ καιρό δυο λύσεις. Η μία λύση είναι να βρεθεί, παρ’ ότι είναι δύσκολο νομικά και υπάρχουν αντιστάσεις ευρωπαϊκές πολύ μεγάλες, ένας ειδικός τρόπος εγγύησης ευρωπαϊκής των ελληνικών καταθέσεων. Των καταθέσεων σε ελληνικές Τράπεζες. Γιατί αλλιώς δεν πρόκειται να επιστρέψουν καταθέσεις υπό την απειλή ενός bail in το οποίο αυτή τη στιγμή επικρέμεται επί της κεφαλής της Ιταλίας, που είναι η πρώτη υποψήφια.

Και όταν λέμε κούρεμα καταθέσεων, πόσοι ιδιώτες έχουν μεγάλες καταθέσεις; Τις μεγάλες καταθέσεις τις έχουν οι ΔΕΚΟ, τ’ Ασφαλιστικά Ταμεία και κάποιες επιχειρήσεις που μαζεύουν χρήμα λόγω λιανικών πωλήσεων και δε μπορούν λόγω capital controls να τα βγάζουν στο εξωτερικό αμέσως.

Άρα μιλάμε για την καταστροφή του παραγωγικού ιστού και του ασφαλιστικού συστήματος. Αυτή είναι η καταστροφή. Όχι το να πεις νομικά παίρνω 13 δισεκατομμύρια από την τσέπη των Ταμείων και τα βάζω στην τσέπη του Γενικού Λογιστηρίου, όπως έγινε το ’12 για να τα δώσεις ξανά στα Ταμεία.

Σ’ ένα χρόνο μέσα δίναμε 17. Πήραμε 13 δώσαμε 17 τη χρονιά εκείνη. Όλες τις χρονιές μέχρι σήμερα έχουμε δώσει 110. Τα Ταμεία χάνουν τα λεφτά τους όταν τα επενδύουν σε μια ανακεφαλαιοποίηση τύπου Τράπεζας Αττικής και αυτά γίνονται αέρας. Τα Ταμεία θα χάσουν τα λεφτά τους εάν γίνει bail in στις Τράπεζες και γίνουν αέρας στις Τράπεζες. Τις οποίες είδαμε να εξαερώνονται πολλές φορές στο Χρηματιστήριο, να χάνουν τη χρηματιστηριακή τους αξία.

Επειδή έχουν εκστομίσει τέτοιες χυδαιότητες αλλά και ανοησίες. Αλλά η κοινωνία αρέσκεται στα ψέματα και τις συνωμοσίες. Γιατί έχει αυτή την αυτοκτονική ροπή. Νομίζει ότι δεν έχει τί να χάσει, το επαναλαμβάνω. Λοιπόν, εδώ τώρα έχουν να χάσουν όλοι. και βεβαίως αυτό συνδέεται και με μια δεύτερη παρέμβαση η οποία θα επιτρέψει να μοχλευθούν μη τραπεζικά κεφάλαια. Μη τραπεζικά κεφάλαια είναι αυτά που μας δίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι κακοί Ευρωπαίοι.

Δεν υπάρχει πακέτο Γιουνκέρ, είναι τα γνωστά παλιά κονδύλια. Το ΕΣΠΑ και η ΚΑΠ που την ξέρετε πάρα πολύ καλά. Τα διαρθρωτικά κεφάλαια της ΚΑΠ. Αυτά είναι περίπου 30 δισεκατομμύρια. Δεν πρόκειται να γίνει Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα τύπου ΕΤΒΑ για να τα διαχειριστεί, αλλά μια θυγατρική της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων ειδικά για την Ελλάδα, θα μπορούσε να κινητοποιήσει πόρους τέτοιους σε συνεργασία με το ελληνικό τραπεζικό σύστημα και με ιδιωτικά κεφάλαια.

Αλλά αν αρχίσουν να εμφανίζονται τα κεφάλαια αυτά και να κινητοποιούνται. Και αυτό συνδέεται με τη Λακωνία, με τη Σπάρτη, με τις γεωργικές επενδύσεις, με τον τουρισμό, με τη νέου τύπου επιχειρηματικότητα. Αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρχει φιλοαναπτυξιακό κράτος, φιλοαναπτυξιακός Δήμος, φιλοαναπτυξιακή Περιφέρεια, φιλοαναπτυξιακή κοινωνία.

Τον Εμίρη του Κατάρ δεν τον διώχνει η κυβέρνηση, αντιδρά η τοπική κοινωνία. Δεν ξέρω ποιες είναι οι λεπτομέρειες, αλλά πάντως τα θέματα κρίνονται σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, δεν κρίνονται σε κεντρικό επίπεδο. Και βέβαια αν δεν έχεις δικαιοσύνη η οποία να επιλύει τις διαφορές, αν δεν υπάρχουν εναλλακτικά συστήματα δικαιοσύνης, αν δεν υπάρχει διαιτησία, διαμεσολάβηση, δεν υπάρχουν επενδύσεις.

Γιατί όλοι πάνε στην Αγγλία, το Αγγλικό Δίκαιο, στους Άγγλους διαιτητές; Γιατί κανείς δεν επαφίεται στα εθνικά Δικαστήρια; Αυτό τί σημαίνει; Αυτό σημαίνει ότι πρέπει η κοινωνία να γίνει βαθιά μεταρρυθμιστική και να πει ότι ναι, θα είμαι φιλοεπενδυτική, φιλοαναπτυξιακή, θα πιέσω την Τοπική Αυτοδιοίκηση, την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση, θέλω μια Δημόσια Διοίκηση που βασικό μέλημά της θα έχει την ανάπτυξη και τις επενδύσεις.

Αυτό συνδέεται με την εκπαίδευση, αυτό συνδέεται με το δημογραφικό όπου το θέμα μας δεν είναι το τρίτο και τέταρτο παιδί, αλλά το πρώτο και δεύτερο παιδί. Το δημογραφικό πρόβλημα υπάρχει στην Ελλάδα γιατί δεν υπάρχει το πρώτο παιδί. Και ιδίως το δεύτερο στα νέα ζευγάρια. Όχι το τρίτο, το τέταρτο, το πέμπτο, το έκτο.

Οι πολύτεκνοι πρέπει να έχουν πάμπολλες παροχές. Και οι τρίτεκνοι. Αλλά εδώ το θέμα είναι να έχουμε δίτεκνους, αλλιώς δεν υπάρχει αναπλήρωση του πληθυσμού. Δεν έχει δείκτη αναπλήρωσης δημογραφικό. Και βέβαια η ασφαλιστική βόμβα για την οποία μίλησε ο Γιάννης Κουτσομύτης, είναι άμεσα συνδεδεμένη με το δημογραφικό, με τις εργασιακές σχέσεις, με την απουσία επενδύσεων, αλλά πρέπει να κάνουμε μια άλλου τύπου συζήτηση. Όχι τη συζήτηση που έκανε ο κ. Κατρούγκαλος.

Τουλάχιστον για τους νέους ασφαλισμένους, χρειάζεται μια άλλη προσέγγιση με επαγγελματικά Ταμεία, με ιδιωτική ασφάλιση, με τελείως άλλη προσέγγιση ώστε να ξέρει ο καθένας τί λογαριασμό κάνει για τη ζωή του. Διότι εδώ τώρα έχουν γίνει λογαριασμοί επί λογαριασμών για τη ζωή των ανθρώπων που είναι στη δική μου ηλικία, λίγο κάτω λίγο πάνω, και αυτά έχουν ανατραπεί πλήρως. Δε μπορείς να κάνεις κανένα σχεδιασμό.

Και όταν λέω δε μπορείς να κάνεις κανένα σχεδιασμό για τη ζωή σου όταν είσαι από μεσήλικας και πάνω, φυσικά δεν υπάρχει καμία προοπτική για τους νεότερους. Ασφαλιστική προοπτική. Φυσικά αυτοί που έχουν πάει στο εξωτερικό, τα παιδιά αυτά τα οποία είναι ένα πολύτιμο εθνικό κεφάλαιο, είναι εντεταγμένα σε κάποια ασφαλιστικά συστήματα που και γι’ αυτά δεν έχουν άποψη και γνώση τις περισσότερες φορές. Δεν ξέρουν τί θα φέρουν πίσω σε μια διακρατική ασφάλιση και διαδοχική ασφάλιση μεταξύ διαφορετικών κρατών. Άρα αντιλαμβάνεστε τις τεράστιες δυσκολίες που υπάρχουν.

Και για να κλείνω σιγά - σιγά, εάν αναλύσουμε τις κοινωνικές και πολιτικές προϋποθέσεις, πρέπει να υπάρξει μια άλλη κυβέρνηση. Όχι μια κυβέρνηση μονοκομματική, δήθεν σωτηρίας, μια κυβέρνηση όλων των δημιουργικών δυνάμεων, των πραγματικά δημοκρατικών, πραγματικά φιλοευρωπαϊκών και υπεύθυνων. Μετά από εκλογές και, για να μιλάμε καθαρά, ο ηττημένος ΣΥΡΙΖΑ, ο ηττημένος μετά από εκλογές, έχει θέση. Πρέπει να κριθεί να βοηθήσει. Αν δε θέλει δικό του θέμα.

Ούτε η παντοδυναμία ενός κόμματος, η αυτοδυναμία οδηγεί πουθενά. Πού; Για να κινητοποιήσεις ποιους; Με ποιους συσχετισμούς; Αυτή η άλλη κυβέρνηση, εάν τη διαλέξει ο ελληνικός λαός και θέλει να πάρει στα χέρια του τη μοίρα του θα κάνει επαναδιαπραγμάτευση με τους εταίρους. Τι επαναδιαπραγμάτευση; Επαναδιαπραγμάτευση που λέει «δωσ’ μου δημοσιονομικό χώρο ν’ αναπνεύσω και εγώ θα κάνω μεταρρυθμίσεις για να είμαι ανταγωνιστικός και για να έχω προοπτική και για να προσελκύσω επενδύσεις». Καθαρά.

Η διαφύλαξη συντεχνιακών και πελατειακών συμφερόντων, δεν αποτελεί λύση. Μπορούμε να πάρουμε δημοσιονομικό χώρο; Αυτή η ιστορία που λέει μικρότερο πρωτογενές πλεόνασμα; Τί σημαίνει αυτό; Δηλαδή να έχουμε μεγαλύτερη άνεση στη διαχείριση της φορολογικής επιβάρυνσης, να μπορούμε να εφαρμόσουμε μια πιο ορθολογική φορολογία.

Αυτό το έχω ζητήσει για πρώτη φορά το 2013, όταν για πρώτη φορά αρχίζαμε να εμφανίζουμε πρωτογενές πλεόνασμα. Πρωτογενές πλεόνασμα σημαίνει ότι η διαχείριση του έτους του συγκεκριμένου, χωρίς να λαμβάνουμε υπ' όψιν το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους είναι πλεονασματική.

Μπορεί να έχουμε δημοσιονομικό έλλειμμα λόγω κόστους εξυπηρέτησης του χρέους αλλά η χρονιά ήταν πλεονασματική. Είπα κι εχθές σε μια συνεδρίαση που είχαμε ότι υπάρχει μια συγκλονιστική μεταβολή της λειτουργίας του πρωτογενούς πλεονάσματος πλέον. Το πρωτογενές πλεόνασμα όταν εμείς κάναμε τη συμφωνία με τους εταίρους, ήταν μια μαθηματική έννοια γιατί η συμφωνία αυτή έγινε σε ονομαστικούς όρους, τους ενδιέφερε το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ να είναι 120% το 2020.

Αυτό δε σημαίνει τίποτα όμως. Γιατί στο μεταξύ, λόγω των ευνοϊκών όρων δανεισμού μειώσαμε δραστικά το κόστος εξυπηρέτησης και τις χρηματοδοτικές ανάγκες. Το πρωτογενές πλεόνασμα λοιπόν τώρα που έχουμε μειωμένες χρηματοδοτικές ανάγκες, στην πραγματικότητα είναι μια από τις πηγές που έχουμε για να καλύπτουμε αυτές τις χρηματοδοτικές ανάγκες τις ετήσιες.

Ποιες είναι οι άλλες πηγές; Τα έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις, μικρή πηγή κι αυτή και η μεγάλη πηγή είναι το δάνειο με το οποίο ξεπληρώνουμε προηγούμενα δάνεια. Η αναχρηματοδότηση. Έτσι έκαναν όλες οι χώρες. Βεβαίως όταν είναι να σου δώσει δάνειο κάποιος με 0,8% επιτόκιο, θα το πάρεις στην αγορά με 8%; Όχι βέβαια. Θα προτιμάς να το πάρεις από το φιλικό εταίρο με μικρό επιτόκιο.

Αλλά εν πάση περιπτώσει επειδή εμείς τώρα έχουμε πάρα πολύ μικρό μέσο επιτόκιο, μπορούμε να παίρνουμε και μερικά δάνεια με μεγαλύτερο. Γιατί αυτό δεν επηρεάζει σημαντικά το μέσο όρο. Άρα μπορούμε σιγά σιγά να αρχίζουμε να βγαίνουμε προστατευμένα στις αγορές. Αλλά αυτό κάναμε το 2014, και μας βρίζανε. Ξέρετε τι μας έλεγαν, ο κ. Τσίπρας; «Γιατί πήγατε και πήρατε από την αγορά δάνειο τον Απρίλιο-Μάιο του 2014 με 5% επιτόκιο όταν σου δίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση με 1,2% επιτόκιο;».

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο όμως σου δίνει με 4,5% επιτόκιο. Η διαφορά μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι τεράστια στα επιτόκια. Άρα δεν έχει και τόσο μεγάλη διαφορά το να πας στην αγορά. Άρα αυτό το πρωτογενές πλεόνασμα μπορείς να το διαπραγματεύεσαι μαζί με τις ιδιωτικοποιήσεις και τα δάνεια. Μειώνεις το πρωτογενές πλεόνασμα, αυξάνεις τα έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις ή παίρνεις δάνειο με αξιοπρεπείς όρους.

 Άρα μπορείς ν’ αποκτήσεις δημοσιονομικό χώρο. Αλλά για να σε πιστέψουν πρέπει να είσαι σοβαρό κράτος, σοβαρή κοινωνία, σοβαρός λαός, να έχεις σοβαρή κυβέρνηση και να έχεις εθνική στρατηγική.

Άρα, η επιλογή είναι, εάν ο ελληνικός λαός θα θελήσει να πάρει την υπόθεση στα χέρια του και να διαμορφώσει το μέλλον του και να βγάλει τη χώρα από την περιδίνηση ή εάν θα αφεθεί πάνω στο κύμα. Θα αφεθεί στο κύμα το οποίο θα τον ξεβράσει. Αυτό είναι μια επιλογή που θα την κάνουν οι πολίτες.

Βεβαίως συμφωνώ και με τους δύο συνομιλητές μου, ότι αυτά δε λέγονται, δεν τ’ ακούει κανείς τα λέμε τώρα στη Σπάρτη, τα είπαμε στην Καλαμάτα, τα είπαμε στην Καστοριά, τα είπαμε στη Λάρισα, τα λέμε σε ορισμένες ομιλίες. Δεν είναι αυτό που κυριαρχεί στην τηλεόραση. Δεν είναι αυτό που κυριαρχεί στη Βουλή. Δεν τ’ ακούει ο ελληνικός λαός, δεν το λένε πολλοί και με την έμφαση που πρέπει μέσα στο δημόσιο λόγο.

Άρα ο ελληνικός λαός στην πραγματικότητα δεν έχει ούτε την πλήρη ενημέρωση ούτε την πλήρη αίσθηση της ευθύνης του. Και όλοι τον χαϊδεύουν. Δεν έχει καμία ευθύνη ο πολίτης, για τίποτα. Ενώ ο πολίτης έχει την ευθύνη για τις επιλογές που κάνει.

Δεν υπάρχουν πολιτικά κόμματα και πολιτικοί χωρίς πολίτες. Αυτή είναι η δημοκρατία. Η δημοκρατία δε σε οδηγεί πάντα στη νίκη, στην ευτυχία, μπορεί να σε οδηγήσει και σε περιπέτειες. Αλλά έχει αντίβαρα. Έχει αντίβαρα γιατί το ξανασκέφτεται ο λαός.

Και εδώ, αυτό που στην πραγματικότητα ζητάμε, είναι να το ξανασκεφτεί ο λαός. Σας ευχαριστώ πολύ.


* Για την ομιλία του Λευτέρη Κουσούλη, δείτε εδώ: http://ekyklos.gr/sb/332-omilia-tou-lefteri-kousoyli-stin-ekdilosi-tou-kyklou-ideon-stin-sparti.html 

 ** Για την ομιλία του Γιάννη Κουτσομύτη, δείτε εδώ: http://ekyklos.gr/sb/331-omilia-gianni-koutsomyti-stin-sparti.html 


Σπάρτη| Ομιλία Ευ. Βενιζέλου στην εκδήλωση του Κύκλου Ιδεών from Evangelos Venizelos on Vimeo.

Tags: Πολιτικές Ομιλίες, 2016Ομιλίες σε Συνέδρια | Ημερίδες | Εκδηλώσεις, 2016

23.1.2024: Γάμος ομοφύλων, τεκνοθεσία, παρένθετη μητρότητα. Συνταγματικό πλαίσιο και νομοθετική ρύθμιση | Κύκλος Ιδεών



https://ekyklos.gr/ev/847-23-1-2024-gamos-omofylon-teknothesia-parentheti-mitrotita-syntagmatiko-plaisio-kai-nomothetiki-rythmisi.html 

 

5-7 Νοεμβρίου 2023. Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ VΙΙ: Ασυμμετρίες και εθνική ατζέντα

Περισσότερα …

2.5.2023, Ch. Dallara - Ευ. Βενιζέλος: "Ελληνική κρίση: Μαθήματα για το μέλλον"

https://ekyklos.gr/ev/839-ch-dallara-ev-venizelos.html 

Περισσότερα …

Ευ. Βενιζέλος, Μικρή εισαγωγή στο Σύνταγμα και στο Συνταγματικό Δίκαιο, ebook

Περισσότερα …

Πρακτικά του συνεδρίου "Δικαιοσύνη: Η μεταρρύθμιση μιας εξουσίας και η αφύπνιση μιας ιδέας", ebook, 2022

Περισσότερα …

Εκδοχές Πολέμου 2009 - 2022, εκδ. Πατάκη

Περισσότερα …

23.9.2020 Ο Παύλος Τσίμας συζητά με τον Ευάγγελο Βενιζέλο | Η Ελλάδα Μετά IV: Μετά (; ) την πανδημία 

https://vimeo.com/461294009

6.6.2019 Αποχαιρετιστήρια ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου στην Ολομέλεια της Βουλής

https://vimeo.com/340635035

13.2.2019, Ευ. Βενιζέλος Βουλή: Οδηγούμε τη χώρα σε θεσμική εκκρεμότητα, κολοσσιαίων διαστάσεων

https://vimeo.com/316987085

20.12.2018, Ομιλία Ευ. Βενιζέλου στην παρουσίαση του βιβλίου «Η Δημοκρατία μεταξύ συγκυρίας και Ιστορίας» 

https://vimeo.com/307841169

8.3.2018, Ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου στη Βουλή κατά τη συζήτηση επί της πρότασης της ΝΔ για τη σύσταση Ειδικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης 

https://vimeo.com/259154972 

21.2.2018, Ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου για την υπόθεση Novartis | "Πάρτε το σχετικό"

https://vimeo.com/256864375