Αθήνα, 3 Ιουλίου 2013  

Ομιλία  Ευάγγελου Βενιζέλου, Προέδρου του ΠΑΣΟΚ,

στη συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Κινήματος

Αγαπητές και αγαπητοί συνάδελφοι, χαίρομαι που σας βλέπω μετά την αναδιάταξη της Κυβέρνησης. Είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε διεξοδικά για όλους τους χειρισμούς μας σε κοινές συνεδριάσεις της Κοινοβουλευτικής Ομάδας και του Πολιτικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ, αλλά είχαμε αρκετό καιρό να κάνουμε μία συνεδρίαση αποκλειστικά της Κοινοβουλευτικής μας Ομάδας και πρέπει τέτοιες συνεδριάσεις να γίνονται γιατί ο θεσμικός ρόλος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας είναι απολύτως σαφής και καθοριστικός.

Θα ήταν τελείως περιττό να σημειώσω ότι η χώρα έχει μπει σε μια νέα φάση μετά την αναδιάταξη του κυβερνητικού σχήματος. Θέλω να θυμίσω παρόλα αυτά, απευθυνόμενος όχι τόσο σε σας, όσο στους συμπολίτες μας που μας ακούνε, ότι το ΠΑΣΟΚ πρότεινε προεκλογικά στον ελληνικό λαό, κυβέρνηση συνεργασίας των υπεύθυνων φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων  της χώρας.

Κάναμε μετεκλογικά αυτό ακριβώς που είχαμε προτείνει στον ελληνικό λαό και για τις εκλογές του Μαΐου και για τις δίδυμες εκλογές του Ιουνίου. Άλλοι ήταν αυτοί που ήθελαν, για τους δικούς της κομματικούς λόγους, την τεχνητή πόλωση του Ιουνίου ή ήθελαν απλώς την επιβεβαίωση των ποσοστών τους του Μαΐου με μια πολύ στενή κομματική λογική.

Στηρίξαμε με πολύ μεγάλη συνέπεια κι ακόμη μεγαλύτερο κόστος την τρικομματική κυβέρνηση συνεργασίας, που σχηματίστηκε τον Ιούνιο του 2012, ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ τη Νέα Δημοκρατία και τη ΔΗΜΑΡ. Εκ των πραγμάτων και λόγω εκλογικών και κοινοβουλευτικών συσχετισμών η ΝΔ συγκρότησε τον κορμό της Κυβέρνησης, έχοντας το μεγάλο προνόμιο να έχει Πρωθυπουργό τον ίδιο τον αρχηγό της.

Και πρέπει να ομολογήσουμε ότι η συμμετοχή της ΔΗΜΑΡ που για μας ήταν μια επιδίωξη, όπως και η συμμετοχή κάθε πολιτικής δύναμης που αυτοπροσδιοριζόταν ως υπεύθυνη και φιλοευρωπαϊκή, επηρέασε και τον τρόπο της δικής μας συμμετοχής στην κυβέρνηση στην πρώτη φάση, γιατί θέλαμε να διαφυλάξουμε το εύρος της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και τον τρικομματικό χαρακτήρα της Κυβέρνησης.

Και επιπλέον, θέλαμε κατά το δυνατό να υπάρχει μία ενιαία συμπεριφορά των κομμάτων που συγκροτούν πολιτικά και αξιακά τον προοδευτικό πόλο σε αυτή την κυβέρνηση ευρείας συνεργασίας. Σηκώσαμε το βάρος της στήριξης της κυβέρνησης και ειδικότερα το κόστος της διαφοροποιημένης στάσης των κομμάτων στην κρίσιμη ψηφοφορία του Νοεμβρίου του 2012 για τα μέτρα.

Ήταν επίμονες και ειλικρινείς όλες μας οι προτάσεις, που αφορούσαν τη συγκρότηση του προοδευτικού πόλου, στον οποίον αναφέρθηκα, και δεν περιμέναμε πράγματι ότι θα αναληφθεί πριν από ένα περίπου μήνα μία μονομερής πρωτοβουλία που προκάλεσε την κρίση στη δημόσια ραδιοτηλεόραση και λειτούργησε ως καταλύτης για τις πολιτικές εξελίξεις, την αναδιάταξη του συσχετισμού των δυνάμεων και την αναμόρφωση του κυβερνητικού σχήματος.

Πιστεύω ότι με τη βοήθειά σας, με ομόφωνες αποφάσεις της Κοινοβουλευτικής Ομάδας και του Πολιτικού Συμβουλίου κάναμε την ορθή, δηλαδή την εθνικά υπεύθυνη επιλογή σε όλα τα διλήμματα που τέθηκαν μπροστά μας τις τελευταίες κρίσιμες εβδομάδες.

Ταχθήκαμε κατά της ξαφνικής και βίαιης διακοπής της λειτουργίας της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, κατά του μαύρου στις οθόνες της ΕΡΤ, ταχθήκαμε υπέρ μιας μεταβατικής λύσης ευρύτερα αποδεκτής η οποία είναι λογική και είναι εφαρμόσιμη. Και βεβαίως διαφυλάξαμε την πολιτική και κυβερνητική σταθερότητα και από τις αντιδράσεις της κοινωνίας, από τις θετικές και αυθόρμητες αντιδράσεις, φάνηκε ότι υπήρξε ανακούφιση, στην πραγματικότητα ανταπόκριση σε αυτό που κάναμε.

Και αυτό δεν αφορά όσους ψήφισαν στις εκλογές του Ιουνίου του 2012 τα κόμματα που σχηματίζουν τώρα την πλειοψηφία. Αφορά κι ένα μεγάλο μέρος πολιτών που αυτοτοποθετούνται στη λεγόμενη «αντιμνημονιακή αντιπολίτευση» αλλά ούτε θέλανε ούτε θέλουν να διαταραχθεί η πορεία της χώρας, γιατί ξέρουν πάρα πολύ καλά στο βάθος της ψυχής τους και του μυαλού τους ότι ούτε υπήρχε ούτε υπάρχει εναλλακτικό σχέδιο. Το περιβόητο Σχέδιο Β είναι μύθος. Σε μια δύσκολη συντηρητική Ευρώπη είναι μύθος το Σχέδιο Β. Άλλωστε αυτό φαίνεται καθαρά στο στρατηγικό αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει ο ΣΥΡΙΖΑ, εδώ και πάρα πολύ καιρό. Νομίζω ότι η μονότονη επανάληψη των ίδιων αφορισμών δε βοηθάει σε τίποτα ούτε την πορεία της χώρας, ούτε την πορεία των πολιτών μέσα στη χώρα.

Η επένδυση στο σενάριο της καταστροφής -γιατί αυτό κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ και όχι μόνον ο ΣΥΡΙΖΑ που είναι η Αξιωματική Αντιπολίτευση- συνιστά βαριά ασέβεια απέναντι στις μεγάλες θυσίες και τις μεγάλες αγωνίες του ελληνικού λαού, που θέλει οι θυσίες του να πιάσουν τόπο και οι αγωνίες του να ξεπεραστούν με κάτι αισιόδοξο, με κάτι θετικό.

Αποφασίσαμε λοιπόν όλοι μαζί, ομόφωνα, την ενεργό συμμετοχή μας στην κυβέρνηση, με εμένα προσωπικά, αναγκαστικά Αντιπρόεδρο και Υπουργό των Εξωτερικών, κατά το κλασικό ευρωπαϊκό πρότυπο της συνεργασίας των πολιτικών κομμάτων.

Και είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι έχουμε πλέον στελέχη μας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, Υπουργούς και Υφυπουργούς, δυστυχώς όχι όλα τα στελέχη μας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας γιατί όλα έχουν και την αξία και την εμπειρία και την ικανότητα να κατέχουν τέτοιες θέσεις, αλλά στο πλαίσιο του συσχετισμού των δυνάμεων με τον κυβερνητικό μας εταίρο.

Και είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι εκ μέρους μας, εκ μέρους του ΠΑΣΟΚ, μετέχουν στο κυβερνητικό σχήμα σημαντικές εξωκοινοβουλευτικές προσωπικότητες σε ειδικούς ρόλους στους οποίους έχουν δοκιμαστεί και έχουν δοκιμαστεί με πάρα πολύ θετικά αποτελέσματα.

Το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ συγκροτούν αυτή τη στιγμή την κυβέρνηση, αλλά είναι κοινή μας επιδίωξη και σίγουρα επιδίωξη του ΠΑΣΟΚ να συγκροτείται σε κάθε περίπτωση μέσα στη Βουλή, το μέγιστο δυνατό εύρος κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας.

Θέλουμε αυτό που έχει δηλώσει η ΔΗΜΑΡ σε σχέση με την ευρωπαϊκή προοπτική και τον στρατηγικό προσανατολισμό της χώρας, σε σχέση με την ετοιμότητά της να υπερψηφίζει τις νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης, να γίνεται πράξη ει δυνατόν χωρίς εξαιρέσεις.

Άλλωστε πολλές φορές έχουμε μιλήσει για τη νόθα και επικίνδυνη διαίρεση των πολιτικών δυνάμεων της χώρας μεταξύ δήθεν «μνημονιακών» και δήθεν «αντιμνημονιακών». Αυτό βασίζεται στη θεωρία του Σχεδίου Β για την οποία μίλησα.

Αλλά πρέπει να αναρωτηθούμε: η κλασική παραδοσιακή ιδεολογικοπολιτική διαίρεση ανάμεσα στη Δεξιά και την Αριστερά, που σχηματίζει το φάσμα των πολιτικών δυνάμεων όπως το ξέρουμε δύο αιώνες τώρα, τι περιεχόμενο έχει τώρα. Τι σημαίνει είμαι προοδευτικός στις μέρες μας; Τι είναι πιο προοδευτικό από το εθνικά υπεύθυνο, από το επώδυνο, από το ειλικρινές, από το αληθινό, από το δύσκολο; Τι είναι το προοδευτικό, τι είναι το αριστερό; Είναι το δημαγωγικό, το λαϊκιστικό, το ανεύθυνο, το εύκολο, αυτό που οδηγεί σε αδιέξοδο, σε περιπέτειες;

Έχει λοιπόν πολύ μεγάλη σημασία να τοποθετήσουμε και το ελληνικό πολιτικό σκηνικό που πολλές φορές μας φαίνεται ανεξήγητο μετά την κρίση, μέσα στους κλασικούς ευρωπαϊκούς συσχετισμούς όπως έχουν διαμορφωθεί τώρα, γιατί βαδίζουμε σε λίγους μήνες σε ευρωπαϊκές εκλογές για την ανάδειξη του νέου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του νέου Προέδρου της Επιτροπής και της νέας Επιτροπής.

Άρα, τώρα φαίνονται ξανά καθαρά οι πραγματικές ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στις δύο συνεργαζόμενες μεγάλες πολιτικές οικογένειες της Ευρώπης, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό και το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα. Έχω πει πολλές φορές ότι οι δύο αυτές πολιτικές οικογένειες πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε και οικοδομείται η πορεία της Ευρώπης, συνεργάζονται και στις εθνικές κυβερνήσεις, αλλά και στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, το Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Επιτροπή.

Παρόλα αυτά, η Ευρώπη τώρα εδώ και 20 χρόνια -θέλω να το θυμηθούμε και να το πούμε αυτό- είναι μια δεξιά Ευρώπη. Η δεξιά αντίληψη κυριαρχεί και στους συσχετισμούς και στις πρακτικές. Είναι μια Ευρώπη πολιτικά συντηρητική και οικονομικά νεοφιλελεύθερη, γιατί οι Ευρωπαίοι σοσιαλιστές και σοσιαλδημοκράτες είτε μειοψηφούν, είτε και εκεί που ασκούν εξουσία είναι επηρεασμένοι εκ των πραγμάτων από ιδεολογικές αντιλήψεις που επικρατούν και που είναι αυτού του χρωματισμού που ανέφερα.

Γι’ αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία να ανασυγκροτήσουμε και να ριζοσπαστικοποιήσουμε τον ευρωπαϊκό λόγο των Σοσιαλιστών και να συγκροτήσουμε τον ευρωπαϊκό πολιτικό Νότο που περιλαμβάνει χώρες του Νότου, της περιφέρειας, περιλαμβάνει χώρες του σκληρού πυρήνα που είναι κρίσιμες, περιλαμβάνει πολιτικά κόμματα, όπως οι Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες, προσωπικότητες, κέντρα σκέψης, δεξαμενές σκέψης, οι οποίες μπορεί να προβάλουν αυτό που περιμένει ο Ευρωπαίος πολίτης: μια εναλλακτική προοδευτική, υπεύθυνη πρόταση για την Ευρώπη. Αυτή είναι η πλατφόρμα των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών και Δημοκρατών για τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον ερχόμενο Μάη και είναι κοινός τόπος, είναι κοινό μυστικό ότι της προσπάθειας αυτής θα ηγηθεί μια μεγάλη ευρωπαϊκή προσωπικότητα, που τον προτείνουμε όλα τα κόμματα που μετέχουμε στο Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα, ο σημερινός Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ο Martin Schulz.

Τι συνέβη τις τελευταίες εβδομάδες; Αυτό που λέγαμε ρητορικά  και κάποιοι δεν το καταλάβαιναν ότι το ΠΑΣΟΚ είναι ο εγγυητής της πολιτικής σταθερότητας, αποδείχτηκε στην πράξη με τον πιο καθαρό και προφανή τρόπο. Το ΠΑΣΟΚ έδειξε ότι είναι ο εγγυητής της πολιτικής σταθερότητας, ο εγγυητής της υπεύθυνης θεσμικής λειτουργίας της κυβέρνησης και της Βουλής, ο εγγυητής της εθνικής στρατηγικής της ασφαλούς εξόδου από την κρίση και της θωράκισης της χώρας απέναντι σε κάθε πιθανή πρόκληση και αυτό ισχύει, έχει καταγραφεί στις συνειδήσεις των πολιτών, ανεξάρτητα από δημοσκοπικές φωτογραφίες της στιγμής που κι αυτές έχουν τη σημασία τους, αλλά είναι απεικονίσεις στιγμιαίες.

Το ΠΑΣΟΚ λειτούργησε ως ο πυλώνας της χώρας και αυτό οφείλεται πρωτίστως στην Κ.Ο., σε εσάς, τους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ για πολλοστή φορά. Τι λέγαμε επίμονα ιδίως από το συνέδριό μας και μετά; Ότι θέλουμε επικαιροποίηση της προγραμματικής συμφωνίας γιατί έχουν αλλάξει πάρα πολλά μετά από τον Ιούνιο του 2012, ότι είναι αναγκαία η αξιολόγηση και η αξιοποίηση προσώπων, άρα η αναδιάταξη του κυβερνητικού σχήματος. Ότι χρειάζονται κανόνες λειτουργίας, θεσμικής λειτουργίας της κυβέρνησης και της κυβερνητικής πλειοψηφίας και μέσα από την κρίση, μέσα από την αβεβαιότητα και μέσα από την υπεύθυνη και αποφασιστική στάση του ΠΑΣΟΚ τι έγινε;

Έγινε η αναδιάταξη της κυβέρνησης που ανέδειξε το ρόλο του ΠΑΣΟΚ με μαχητικά στελέχη του που λειτουργούν στο όνομα όλων μας. Επιβλήθηκαν εκ των πραγμάτων οι κανόνες λειτουργίας της κυβέρνησης, διότι ο συντονισμός πλέον είναι θεσμικός και λόγω της δικής μου συμμετοχής με την ιδιότητα του Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης και άρχισε η ουσιαστική διαδικασία επικαιροποίησης της προγραμματικής συμφωνίας στην οποία θα αναφερθώ.

Η προγραμματική συμφωνία τον Ιούνιο ήταν ένα κείμενο που διαμορφώθηκε βιαστικά και εκ των ενόντων γιατί έπρεπε να συγκροτηθεί η κυβέρνηση και να εμφανιστεί στη Βουλή να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης γιατί δεν μπορούσε να περιμένει άλλο η χώρα. Γιατί η χώρα είχε οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές, σε διπλές εκλογές, σε μακρά περίοδο αβεβαιότητας.

Τώρα η επικαιροποιημένη προγραμματική συμφωνία δεν μπορεί να είναι ένα κείμενο. Γιατί δεν είμαστε μόνοι μας, δυστυχώς, στη χώρα αυτή το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ, οι δυο κυβερνητικοί εταίροι. Έχουμε και άλλους παράγοντες που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, που είναι οι θεσμικοί εταίροι και οι πιστωτές μας, η Ευρωζώνη και το ΔΝΤ. Όχι η τρόικα, οι κυβερνήσεις και τα πολιτικά όργανα. Η τρόικα λειτουργεί ως πολιτικός εντολοδόχος τους και έχουμε μια διαρκή διαπραγμάτευση στην οποία πλέον ο ρόλος μας ως ΠΑΣΟΚ είναι εκ των πραγμάτων αναβαθμισμένος σε όλα τα πεδία.

Η προγραμματική συμφωνία δεν είναι ρητορική. Δεν είναι ένα κείμενο αρχών, ή μια προεκλογική διακήρυξη. Είναι ένας χάρτης συγκεκριμένων επιλογών επί του πρακτέου, γιατί υπάρχει το μνημόνιο που κι αυτό επικαιροποιείται, το περιβόητο μνημόνιο, αλλά υπάρχει και το «μεταμνημόνιο». Υπάρχει το πέραν του μνημονίου, υπάρχει αυτό που θέλει ο κόσμος, αυτό που είναι η εθνική ανάγκη, η κοινωνική ανάγκη, το εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης.

Έχουμε συμφωνήσει λοιπόν σε ένα γενικό πολιτικό πλαίσιο που αποτυπώθηκε στις δηλώσεις που κάναμε και ο κ. Σαμαράς και εγώ την ημέρα της ορκωμοσίας των νέων υπουργών. Η κυβέρνηση αυτή έχει μπροστά της πραγματικά άλλα τρία χρόνια. Έχει διανύσει ένα και έχει άλλα τρία από την τετραετία της εντολής του ελληνικού λαού.

Δεν θα γίνει κανένα παιχνίδι πρόωρων εκλογών, ούτε από τη ΝΔ, ούτε από το ΠΑΣΟΚ. Αυτό είναι δέσμευση των κυβερνητικών εταίρων. Δεν παίζουμε με αυτά. Δεν υπάρχουν εκατέρωθεν απειλές ή αβεβαιότητες. Η χώρα έχει χρονικό και πολιτικό πλαίσιο. Έχουμε συμφωνήσει την ανάγκη για γενναίες και ριζοσπαστικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα με επιστέγασμα και πολλές φορές με όχημα μια συναινετική αναθεώρηση του Συντάγματος, γιατί χρειάζεται συναίνεση, μεγάλες πλειοψηφίες και εδώ εντάσσεται φυσικά και το κρίσιμο ζήτημα του εκλογικού συστήματος.

Και βεβαίως βασικό στοιχείο της συμφωνίας είναι η φράση που λέει -αλλά την εννοούμε- «όχι νέα μέτρα δημοσιονομικού χαρακτήρα» που έχουν υφεσιακή επίπτωση και διογκώνουν την ανεργία. Γιατί δεν τα αντέχει η κοινωνία, δεν τα αντέχει η οικονομία, δεν τα αντέχει το πολιτικό σύστημα και εν πάση περιπτώσει είναι λάθος επιλογές οικονομικά.

Τώρα πρέπει να παίξουμε στον παρονομαστή του κλάσματος. Εάν δεν επιδράσουμε θετικά στους ρυθμούς ανάπτυξης, δεν θα προσεγγίσουμε τους στόχους μας με τον τρόπο που πρέπει, αυτά τα είχαν βάλει στη συμφωνία από το Φεβρουάριο του 2012. Ήταν η περιβόητη ρήτρα βαθύτερης ύφεσης, που οδηγούσε στην επιμήκυνση του χρόνου δημοσιονομικής προσαρμογής, αλλά δεν μας ακούγανε όταν τα λέγαμε αυτά τον Ιούλιο, τον Αύγουστο, το Σεπτέμβριο του 2012.

Παρ’ όλα αυτά εμείς ψηφίσαμε το Νοέμβριο του 2012. Και επίσης βασικό στοιχείο της συμφωνίας μας είναι ότι πιστεύουμε στις μεταρρυθμίσεις. Οι μεταρρυθμίσεις έχουν προοδευτικό πρόσημο. Η ακινησία είναι συντηρητική και η παραδοσιακή αριστερά της ακινησίας που συμπίπτει με εκδοχές της ακραίας Δεξιάς, δυστυχώς δεν είναι ένας σύγχρονος λόγος ανατρεπτικός ριζοσπαστικός που δίνει προοπτική στα παιδιά μας.

Εμείς λοιπόν πιστεύουμε στις μεταρρυθμίσεις που έχουν προοδευτικό πρόσημο, γιατί ο λαός μας θέλει ένα άλλο κράτος, άρα αλλαγές στη Δημόσια Διοίκηση, αλλαγές στη λειτουργία της αγοράς χωρίς αγκυλώσεις και προνόμια, ο λαός μας θέλει επενδύσεις για απασχόληση, ο λαός μας θέλει να προχωρήσουν οι ιδιωτικοποιήσεις σωστά ως αφορμή και πύλη επενδύσεων, ο λαός μας ξέρει τη σημασία που έχει το ΕΣΠΑ, η κοινή αγροτική πολιτική, η κοινή αλιευτική πολιτική.

Στοιχείο της προγραμματικής συμφωνίας ήδη δεδηλωμένο από τους δύο Αρχηγούς είναι η έμφαση στην κοινωνική συνοχή -αυτό είναι το δικό μας προνομιακό πεδίο- τα προγράμματα ανάσχεσης της ανεργίας, όπως τα έχουμε παρουσιάσει, οι ρυθμίσεις για τις ευπαθείς ομάδες, η μέριμνα για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, το ζήτημα των πλειστηριασμών και όλα αυτά τώρα εξειδικεύονται ανά τομέα και Υπουργείο.

Το δημοσιονομικό και μακροοικονομικό πλαίσιο, η φορολογική μεταρρύθμιση η οποία δεν μπορεί να σταματήσει στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο για τη φορολογία εισοδήματος, είναι κάτι τελείως διαφορετικό, κάτι πολύ πιο φιλόδοξο. Αλλά και ζητήματα μερικότερα, όπως το ζήτημα του ΦΠΑ στην εστίαση που έχουμε ζητήσει να λυθεί και θα λυθεί εκ των πραγμάτων τώρα.

Υπάρχουν κρίσιμες ιδιωτικοποιήσεις, για τις οποίες πρέπει να μιλήσουμε, για τη διαφάνεια, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίον πρέπει να γίνει. Θέματα που έχουν σχέση με την υγεία, τη μεγάλη κρίση στον ΕΟΠΥΥ, σε ασφαλιστικά ταμεία όπως ο Οργανισμός Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών.

Αλλά δεν αρκεί και αυτό, διότι η επικαιροποιημένη προγραμματική συμφωνία εξειδικεύεται ανά νομοσχέδιο, ανά δράση, ανά πρωτοβουλία. Από τη φορολογία ακινήτων, που είναι ένα μεγάλο ζήτημα που πρέπει να λυθεί για το 2014, μέχρι τη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές.

Από τις προτεραιότητες της Ελληνικής Προεδρίας που αρχίζει την 1η Ιανουαρίου του 2014 μέχρι τη νέα μορφή της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, όχι το θεσμικό κέλυφος, το συγκεκριμένο σχήμα. Από τα προγράμματα ανάσχεσης της ανεργίας, μέχρι την κατανομή πόρων στο νέο ΕΣΠΑ. Από την αναθεώρηση του Συντάγματος μέχρι τις εξελίξεις στα Δυτικά Βαλκάνια.

Άρα θέλει δουλειά, επιμονή, σημασία στη λεπτομέρεια στην οποία κρύβεται ο διάβολος. Το δόγμα είναι ότι δεν αιφνιδιάζουμε στο μέτρο που εμείς έχουμε την πρωτοβουλία ως μετέχοντες στην κυβέρνηση, αλλά και δεν αιφνιδιαζόμαστε.

Θέλω μάλιστα εδώ να αποσαφηνίσω ότι θα επιδιώξουμε να συζητάμε και με τη ΔΗΜΑΡ και με άλλες δυνάμεις εντός και εκτός Βουλής, συγκροτώντας πραγματικά την ευρύτερη δυνατή πλειοψηφία γύρω από κάθε θέμα, γιατί εμείς αγωνιστήκαμε μέχρι την υστάτη στιγμή να κρατηθεί το τρικομματικό σχήμα.

Και ξέρετε ότι είχαμε συζητήσει τις εξελίξεις στη μακρά συνεδρίαση της κρίσιμης Πέμπτης στην Κοινοβουλευτική μας Ομάδα και το Πολιτικό μας Συμβούλιο και με είχατε εξουσιοδοτήσει να κάνω τους σχετικούς χειρισμούς όταν πια ήταν εμφανές ότι έχουν γίνει άλλες επιλογές επειδή κάποιοι φίλοι και συναγωνιστές στάθμισαν διαφορετικά κάποια πράγματα, διαφορετικά σε σχέση με τη στάθμιση που είχε γίνει από τους τρεις Αρχηγούς την προηγούμενη ημέρα.

Αλλά αυτά συμβαίνουν στην πολιτική. Το θέμα είναι ο καθένας να κάνει τις επιλογές του και να αναλαμβάνει τις ευθύνες του τη στιγμή που πρέπει για τη χώρα, για τον τόπο.

Τώρα λοιπόν είμαστε μπροστά σε μια νέα κατάσταση και θέλω να σας μιλήσω πολύ ανοιχτά, από καρδιάς, χωρίς συμβατικούς λόγους. Οι κυβερνήσεις πέφτουν όταν χάνουν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, έτσι λειτουργεί το Κοινοβουλευτικό Πολίτευμα.

Κρίσιμος και καθοριστικός είναι ο ρόλος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ, όπως και της ΝΔ. Αυτό διασφαλίζει τη σταθερότητα, η ψήφος σας, το κουράγιο σας, οι ώμοι σας και πολλοί από σας το έχετε κάνει αυτό από το 2009 από τον Μάιο του 2010, το έχουμε κάνει μαζί με εμένα μπροστά από τον Ιούνιο του 2011.

Το ΠΑΣΟΚ ιστορικά -γιατί έτσι έτυχε ο πολιτικός και ιστορικός κύκλος στη χώρα μας- είναι αυτό που έχει ταυτιστεί με μία μεγάλη εθνική προσπάθεια. Όλοι οι άλλοι προσχώρησαν καθ΄ οδόν στις μεγάλες μας επιλογές, παρά τα λάθη, παρά τις υστερήσεις, παρά τις αντιφάσεις, παρά τις αμφιθυμίες, εμείς έχουμε κρατήσει σταθερή τη γραμμή αυτή, την έχουμε διαμορφώσει.

Το ΠΑΣΟΚ λοιπόν δεν κερδίζει τίποτα κρατώντας αποστάσεις ή γκρινιάζοντας. Κερδίζει όταν υπάρχουν αποτελέσματα για την οικονομία, τους πολίτες, τους ανέργους, τις επιχειρήσεις, τους αγρότες, τους εργαζόμενους. Άλλωστε έχουμε ενεργό πολιτική παρουσία υπουργικού επιπέδου σε παραπάνω από τα μισά Υπουργεία και στα υπόλοιπα έχουμε σημαντική παρουσία σε επίπεδο Γενικών Γραμματέων.

Η κυβέρνηση θέλουμε να είναι ενιαία και θεσμική, έχει όμως σημασία τα δικά μας κυβερνητικά στελέχη, του ΠΑΣΟΚ, που σηκώνουν μία προσωπική και παραταξιακή και εθνική εμπειρία, να λειτουργούν υποδειγματικά και αποτελεσματικά μέσα στην ενιαία θεσμικά κυβέρνηση, σε στενή συνεργασία με την Κοινοβουλευτική Ομάδα. Η Κοινοβουλευτική Ομάδα πρέπει να έχει στενή συνεργασία όμως και με τους Υπουργούς που έχουν ορισθεί από τη ΝΔ. Δεν πρέπει να χαρίζεται ούτε στους δικούς μας Υπουργούς και Υφυπουργούς, ούτε στους Υπουργούς και Υφυπουργούς της ΝΔ και πρέπει οι εισηγητές μας, οι αρμόδιοι συνάδελφοι και τελικά η Κοινοβουλευτική Ομάδα ως Σώμα να έχει ενεργό παρουσία σε όλο το φάσμα της κυβερνητικής πολιτικής.

Και θέλω να ξεκαθαρίσω τις σχέσεις των κυβερνητικών εταίρων. Με τη ΝΔ συνεργαζόμαστε για λόγους εθνικής ανάγκης και ευθύνης, συνεργαζόμαστε με τον παραδοσιακό πολιτικό μας αντίπαλο. Ναι, συνεργαζόμαστε λόγω της κρίσης κι επειδή έχουμε εθνική υποχρέωση με τη συντηρητική παράταξη με τη Δεξιά.

Διατηρούμε στο ακέραιο την πολιτική και αξιακή ταυτότητα του ΠΑΣΟΚ, της δημοκρατικής παράταξης που καλύπτει το χώρο μεταξύ Δεξιάς και κομμουνιστικής Αριστεράς, όλο αυτόν τον χώρο. Υπάρχουν ισχυρές μεγάλες προφανείς διαφορές ιδεολογικές, ιστορικές, πολιτικές, διαφορές ως προς την καταγραφή και ερμηνεία του παρελθόντος, ως προς καταστάσεις και πρόσωπα.

Κι αυτό αφορά φυσικά την κορυφαία προσωπικότητα που μας ενδιαφέρει, που είναι ο Ανδρέας Παπανδρέου. Σας έχω μιλήσει πολλές φορές για τη σχέση μου με τον Ανδρέα, γιατί στάθηκα αυτόκλητος δίπλα του το 1989 όταν τον εγκατέλειπαν πολλοί, γιατί πίστευα στο ρόλο του, στο έργο του ΠΑΣΟΚ, στη σημασία της δημοκρατικής παράταξης και γιατί το αίσθημα δικαίου μου το υπαγόρευε αυτό.

Και πριν από λίγες μέρες, μεσούσης της κρίσης, πριν σχηματιστεί η νέα κυβέρνηση, στην επέτειο του θανάτου του Ανδρέα είχα κάνει μια δήλωση λέγοντας ότι «ο Ανδρέας ανήκει στην ιστορία, τη συλλογική συνείδηση και μνήμη των Ελλήνων πολιτών, όχι μόνο της παράταξης». Ότι ο Ανδρέας ποτέ δεν θέλησε να εξωραΐσει τη μνήμη του, θέλησε να την αφήσει στον διαρκή λαϊκό έλεγχο, που τελικά είναι ο έλεγχος της ζωντανής εθνικής μνήμης και η ουσιαστική ιστορική καταγραφή. Θα μπορούσε να έχει καθαρίσει την εικόνα του και να την έχει εγκιβωτίσει σε ένα αρχείο, αλλά δεν το έκανε.

Και βεβαίως τελικά στη συνείδηση των γενεών που είναι αλληλέγγυες η δεκαετία του ΄80 είναι αυτή που συνιστά την πραγματική τομή στη μεταπολίτευση. Θα γιορτάσουμε φέτος την 3η του Σεπτέμβρη με διαφορετικό τρόπο, όχι με μία εκδήλωση όπου ο εκάστοτε Αρχηγός του κόμματος εκφωνεί έναν λόγο άλλοτε σημαντικό, άλλοτε λιγότερο σημαντικό και κοινότοπο. Θα γιορτάσουμε την 3η του Σεπτέμβρη λίγο πριν κλείσουν τα 40 χρόνια της μεταπολίτευσης και της ίδρυσης του κόμματος με ένα μεγάλο διήμερο επιστημονικοπολιτικό συνέδριο που θα αξιολογήσει με ειλικρίνεια την πορεία της παράταξης, παράλληλα με την πορεία της χώρας από το 1974 μέχρι το 2014 για να θυμηθούμε, για να μάθουμε, για να ανατρέψουμε στερεότυπα, για να αποκαταστήσουμε αδικίες.

Και θα μιλήσουν στο συνέδριο αυτό ιστορικά στελέχη, νεώτερα στελέχη, αλλά και επιστήμονες οι οποίοι θα τεκμηριώσουν με τις εισηγήσεις τους αυτό που θα υποστηρίξουν, χωρίς προκαταλήψεις. Γιατί η αλήθεια τελικά  έχει μια δυναμική, την οποία κανείς δεν μπορεί να ανακόψει. Και έτσι θα διαμορφώσουμε ένα ολόκληρο σώμα τεκμηρίων για το τι έχει συμβεί στον τόπο αυτό.

Γιατί στην πραγματικότητα η κρίση έχει επιτρέψει στους πιο χυδαίους εκπροσώπους της αντιδημοκρατικής και αυταρχικής σκέψης, να νουθετούν τη δημοκρατία και να αμφισβητούν τα επιτεύγματα του ελληνικού λαού, που είναι επιτεύγματα όλων των πολιτικών κομμάτων που κυβέρνησαν τον τόπο αυτό, ή που δεν τον κυβέρνησαν, αλλά τον επηρέασαν ως αντιπολίτευση και αυτό αρχίζει από την εξωτερική πολιτική και φτάνει βεβαίως στη διαχείριση του δημοσίου χρέους, στο κοινωνικό κράτος, στους θεσμούς.

Έχω πει πολλές φορές, το είπα και σήμερα στο Υπουργείο Εξωτερικών, στην ορκωμοσία των νέων ακολούθων πριν από λίγη ώρα, ότι εις πείσμα της αντίληψης ότι έχουμε μεγάλες διαφορές στην Ελλάδα και ότι τα εθνικά θέματα ήταν κομματικό κλοτσοσκούφι μεταξύ ανευθύνων πολιτικών δυνάμεων και ακόμη πιο ανεύθυνων πολιτικών αρχηγών, τα 40 χρόνια της μεταπολίτευσης έχουν αναδείξει μια ενιαία, συγκροτημένη, σταθερή, εθνική στρατηγική στα πιο κρίσιμα θέματα.

Και ναι, δεν έχω κανένα πρόβλημα να πω ότι θεμελιωτές, αλληλοσυμπληρούμενοι της εθνικής αυτής στρατηγικής είναι ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο αείμνηστος Ανδρέας Παπανδρέου.

Διατηρούμε στο ακέραιο την πολιτική και αξιακή ταυτότητα του ΠΑΣΟΚ και δεν περιμένουμε πιστοποιητικά ιστορικών φρονημάτων ή δημοκρατικής ή κοινωνικής επιτυχίας από κανέναν κ. Βορίδη, από κανέναν κ. Πολύδωρα. Από κανέναν! Αυτά τα έχει δώσει ο λαός, το έθνος, η μνήμη του, η ιστορία του και τους ευχαριστούμε γιατί αποδεικνύουν αυτό που λέμε, ότι συνεργαζόμαστε για λόγους εθνικής ανάγκης, συνεργαζόμαστε έντιμα μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, κάνουμε το καλύτερο για τη χώρα, αλλά έχουμε φυσικά διαφορές και να η απόδειξη ότι έχουμε διαφορές. Φυσικά θέλουμε να κάνουμε τα στελέχη της συντηρητικής παράταξης ακόμη και τα προερχόμενα από την ακροδεξιά, ή όσα φλερτάρουν με την ακροδεξιά, αντίγραφα του εαυτού μας; Είμαστε διαφορετικοί.

Ή έχουμε βρει έναν ουδέτερο κοινό τόπο στον οποίο φιλοξενούμαστε όλοι; Δεν υπάρχει αυτός ο ουδέτερος κοινός τόπος. Υπάρχει ο κοινός τόπος της εθνικής και θεσμικής ευθύνης. Άρα έχει πολύ μεγάλη σημασία να μιλήσουμε στο συνέδριό μας για όλη την περίοδο αυτή και θα μιλήσουμε και για τα πιο πρόσφατα γεγονότα, για την περίοδο 2007 – 2009, για την περίοδο Οκτώβριο 2009 έως Ιούνιος 2011. Για την περίοδο από τον Ιούνιο του 2011 έως το σχηματισμό της κυβέρνησης Παπαδήμου και για τα επόμενα.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι και αγαπητές φίλες και αγαπητοί φίλοι, η χώρα μας μετά από όσα έχει περάσει, δεν έχει περιθώρια για επικοινωνιακά παιχνίδια και η παράταξή μας στο σημείο που βρίσκεται ιστορικά, δεν έχει περιθώρια για επιδείξεις ιδιαίτερου ρόλου ή δήθεν ιδιαίτερης ευαισθησίας.

Τελειώσανε αυτά. Η Κ.Ο. απέδειξε ότι είναι ενωμένη. Και είναι ενωμένη. Και όλα τα μέλη της, εσείς δηλαδή, έχουν υψηλή και ίση αίσθηση ευθύνης για την πατρίδα και την παράταξη και το γνωρίζω πολύ καλά, όπως το γνωρίζετε η καθεμιά και ο καθένας από εσάς, κανένας δεν μπορεί να παίξει με την πορεία και την υπόσταση της χώρας. Κι αυτό φυσικά αφορά πρωτίστως τους εταίρους μας, αλλά και κάθε δημόσιο πρόσωπο στην Ελλάδα.

Και θα σας πω μια φράση την οποία σας παρακαλώ πολύ να συγκρατήσετε, πολύ ειλικρινή, από καρδιάς. Το ΠΑΣΟΚ είναι πολύ μεγάλο ιστορικά, εθνικά και ηθικά για να κάνει μικρότητες. Και πολύ μικρό τώρα κοινοβουλευτικά για να τις κρύβει τις μικρότητες αυτές όπως κρυβόντουσαν αυτές άλλοτε στους κόλπους των μεγάλων αυτοδύναμων μονοκομματικών πλειοψηφιών.

Μας ενοχλεί πράγματι η έλλειψη ιστορικής ευαισθησίας και κυρίως γενναιοδωρίας που εκφράζουν κάποια λίγα στελέχη της ΝΔ, αλλά δεν μας ενδιαφέρει αυτό. Μας ενδιαφέρει η σταθερότητα και η προοπτική της χώρας. Υπάρχει μια εξαίρεση. Θεωρούμε άκρως επικίνδυνο κάθε είδους φλερτ με τη Χρυσή Αυγή. Δεν ταυτίζουμε την απροκάλυπτα ναζιστική ηγεσία της Χρυσής Αυγής με τους αγανακτισμένους, ή απλώς αποπροσανατολισμένους, δημοσκοπικούς οπαδούς της Χρυσής Αυγής, που λένε σε μια έρευνα ότι «ναι θέλω τη Χρυσή Αυγή» για να πικάρουν ένα πολιτικό σύστημα που δεν τους αρέσει, γιατί το ταυτίζουν με την κρίση.

Αλλά δεν προσεγγίζεις τον κόσμο αυτό κολακεύοντας προκλητικές συμπεριφορές και επιλογές. Τον προσεγγίζεις και τον επαναπατρίζεις, αν προέρχεται από τη συντηρητική παράταξη θεμιτά. Θες να τον επαναπατρίσεις σε ένα δημοκρατικό συντηρητικό χώρο. Πώς; Πείθοντας για την ανάγκη σεβασμού των δημοκρατικών αξιών. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος.

Επίσης, πρέπει να σας πω, γιατί κι αυτά υπάρχουν και δεν πρέπει να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, ότι αντιλαμβανόμαστε κάποια μικρά και αφελή εσωκομματικά παιχνίδια στον ευρύτερο χώρο της δεξιάς, γιατί υπάρχουν και εκεί κάποιοι που θέλουν να υπονομεύσουν τη σταθερότητα σε βάρος και της χώρας, αλλά και της ίδιας της συντηρητικής παράταξης, γιατί υπάρχει και αυτό.

Όπως υπάρχουν, δυστυχώς, αντίστοιχα παιχνίδια και στο χώρο μιας ανεύθυνης, δήθεν ριζοσπαστικής αριστεράς. Η κυβερνητική σταθερότητα είναι μείζον αγαθό. Όποιος το υπονομεύει πλήττει το δημόσιο συμφέρον, το κόμμα του, τη χώρα του, τον εαυτό του, αλλά όπως είπαν, ουδέν κακό αμιγές καλού. Αναδεικνύονται οι διαφορές. Και αποδεικνύονται αυτά που λέμε.

Προσέξτε, ποιος είναι κατά τη γνώμη μου ο μείζον στόχος. Σε εμάς τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ εναπόκειται να πείσουμε τους πολίτες. Εδώ θα κριθούν οι εξελίξεις. Ότι το πραγματικό παιχνίδι ανάμεσα στη συντηρητική και την προοδευτική αντίληψη για την Ελλάδα, για την οικονομία, για την ανάπτυξη, για την ανεργία, για την Ευρώπη, παίζεται στο εσωτερικό της κυβέρνησης. Αυτό είναι το ενδιαφέρον και το παράδοξο, αλλά περισσότερο είναι ενδιαφέρον. Παίζεται στο εσωτερικό της κυβέρνησης μιας σταθερής και ενιαίας κυβέρνησης η οποία όμως είναι το πεδίο μιας τέτοιας διαφοροποίησης ως προς τις αντιλήψεις. Δεν παίζεται ανάμεσα στην κυβερνητική πλειοψηφία της εθνικής ευθύνης από τη μια μεριά και μια στείρα αντιφατική, αντιμνημονιακή αντιπολίτευση από την άλλη, στην οποία συνυπάρχουν ο ΣΥΡΙΖΑ, οι Ανεξάρτητοι Έλληνες, το ΚΚΕ και η Χρυσή Αυγή. Δεν παίζεται κανένα παιχνίδι στην πραγματικότητα. Κι αυτό είναι που προκαλεί την αμηχανία του ΣΥΡΙΖΑ, αυτό είναι που έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον του κόσμου γι’ αυτό θεωρούν ότι έγινε μια στρατηγικού χαρακτήρα μεταβολή με τις τελευταίες εξελίξεις και την αναδιάταξη του κυβερνητικού σχήματος.

Αυτό είναι το γήπεδο στο οποίο καλείστε, καλούμαστε να ενεργοποιηθούμε και να παίξουμε πρωταγωνιστικό ρόλο ως Κ.Ο., όλοι μας. Έχει πολύ μεγάλη σημασία να ανασυγκροτήσουμε και την Κ.Ο. τώρα, γιατί έχουμε βουλευτές μας που είναι στην κυβέρνηση, αλλά ο εισηγητής κάθε τομέα στην Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και για τη Βουλή και για την κυβέρνηση.

Ισχύουν οι αρμοδιότητες που έχουν κατανεμηθεί, αλλά πρέπει να κάνουμε αλλαγές, προσθήκες, πρέπει να καλύψουμε τα κενά και περιμένω μέσω του νέου Γραμματέα που θα αναδειχθεί, μέσω του προεδρείου της Κ.Ο. μέχρι την επόμενη Τρίτη, τις προτιμήσεις σας για κάποιες αλλαγές οι οποίες θα κάνουν το σχήμα πιο λειτουργικό και πιο αποτελεσματικό.

Ζήτησα από τον αγαπητό συνάδελφο και φίλο Πάρη Κουκουλόπουλο να επωμιστεί τα καθήκοντα του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου του ΠΑΣΟΚ. Θα αναπληρώνεται κατά περίπτωση από τους εισηγητές όπου χρειάζεται για να έχουμε και μια ενεργοποίηση όσο γίνεται περισσοτέρων συναδέλφων στο ρόλο αυτό.

Ο αγαπητός συνάδελφος διπλά και στη Βουλή και στην ακαδημαϊκή κοινότητα Δημήτρης Κρεμαστινός, όπως και την προηγούμενη φορά, έτσι και τώρα, θέλει να παραμείνει πρόεδρος της Διαρκούς Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων, όπου έχει ένα πολύ σημαντικό ρόλο, θεσμικό και πολιτικό. Άλλωστε πέραν αυτών παρακολουθεί και τα θέματα που έχουν σχέση με την ιδιότητά του την πανεπιστημιακή στην ανώτατη παιδεία και βοηθάει παντού.

Ζήτησα από έναν παλιό και έμπειρο συνάδελφο, τον Γιάννη Δριβελέγκα με τη συμφωνία σας να είναι ο υποψήφιός μας για τη θέση του πέμπτου αντιπροέδρου της Βουλής, σε αντικατάσταση του Λεωνίδα Γρηγοράκου, ο οποίος άσκησε με πολύ μεγάλη επιτυχία τα καθήκοντα του Αντιπροέδρου με κύρος και αποτελεσματικότητα.

Έχω ακούσει να διακινείται μια θεωρία ότι το ΠΑΣΟΚ είναι κόμμα της κυβερνητικής πλειοψηφίας και δεν δικαιούται τον πέμπτο Αντιπρόεδρο. Οι κανονισμοί και όλα τα σχετικά κείμενα εφαρμόζονται ιστορικά και εφαρμόζονται τελεολογικά κατά το σκοπό τους. Οι αντιπρόεδροι της Βουλής κατανέμονται στα κόμματα κατά τη δύναμή τους. Οι διατυπώσεις του κανονισμού μερικές φορές είναι επηρεασμένες από την ύπαρξη μονοκομματικών αυτοδύναμων κυβερνήσεων, άρα η θέση αυτή ανήκει στο ΠΑΣΟΚ, όπως ανήκε αντίστοιχα η θέση αντιπροέδρου στα κόμματα που μετείχαν και στην κυβέρνηση Τζαννετάκη και στην κυβέρνηση Ζολώτα. Ό,τι συνέβη και επί των ημερών των κυβερνήσεων αυτών.

Ο Γιάννης Μανιάτης έχει εγκαταλείψει εκ των πραγμάτων τα καθήκοντα του Γραμματέα της Κ.Ο., αναλαμβάνοντας τα υψηλά και υπεύθυνα καθήκοντα του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και ως εκ τούτου πρέπει τώρα να συμπληρώσουμε το τριμελές προεδρείο στο οποίο μετέχει ο Τάκης Ρήγας και ο Χρήστος Γκόγκας με την εκλογή ενός συναδέλφου και θα παρακαλούσα να υποβληθούν υποψηφιότητες και αν θέλετε να κάνουμε τη διαδικασία αυτή στο τέλος εκ των ενόντων με τη βοήθεια της υπηρεσιακής γραμματείας της Κ.Ο. Θέλω να το λύσουμε μετά όταν τελειώσω την εισήγησή μου.

Επίσης, θέλω κλείνοντας να ευχηθώ με κάποια μικρή καθυστέρηση εκ μέρους όλης της Κ.Ο. χρόνια πολλά και δυναμικά στον Πρόεδρο Απόστολο Κακλαμάνη, ο οποίος γιόρταζε την Κυριακή την ονομαστική του εορτή και να ευχηθώ σε όλους και όλες καλή επιτυχία στις νέες προκλήσεις.

Σας ευχαριστώ.

• Προηγούμενο
• Επόμενο