Μάρτιος 2005
Το Συνέδριο αυτό δεν ένα συνέδριο μετά την ήττα, αλλά ένα συνέδριο πριν την επιστροφή του ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση. Η επιταχυνόμενη φθορά της κυβέρνησης, ένα μόλις χρόνο μετά την εκλογική της νίκη, αυξάνει τις ηθικές, κοινωνικές και πολιτικές υποχρεώσεις του ΠΑΣΟΚ.
Η κυβέρνηση αιχμαλώτισε τη χώρα στην τραγική υπόθεση της «απογραφής». Οι εργαζόμενοι, οι συνταξιούχοι, οι αγρότες, η αγορά στο σύνολο της βιώνει τώρα τις επιπτώσεις αυτού του στρατηγικού σφάλματος που κοστίζει σε ανάπτυξη, σε θέσεις εργασίας, σε κοινοτικά κονδύλια, σε διεθνές κύρος. Κοστίζει κυρίως στο ατομικό και οικογενειακό εισόδημα.
Η «απογραφή» είναι το ιστορικό πολιτικό λάθος του κ. Καραμανλή. Λάθος εφάμιλλο με την παραπομπή του Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο το 1989.
Πριν άλλωστε από το πρόσφατο παράδειγμα της Πορτογαλίας, είχαμε στην Ελλάδα την επιστροφή του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1993. Ας μην το ξεχνάμε αυτό.
Το Συνέδριο μας σηματοδοτεί τη νέα πολιτική φάση στην οποία εισήλθαμε. Σηματοδοτεί το τέλος της περιόδου χάριτος που γενναιόδωρα προσέφερε στην κυβέρνηση ο ελληνικός λαός. Σηματοδοτεί την έναρξη της περιόδου της μαχητικής και υπεύθυνης αντιπολίτευσης του ΠΑΣΟΚ. Την έναρξη της περιόδου της προγραμματικής προετοιμασίας του ΠΑΣΟΚ για μια νέα διακυβέρνηση, άλλης ποιότητας και άλλων αξιώσεων.
Ο κ. Καραμανλής έχει χάσει τον έλεγχο του οικονομικού και πολιτικού του χρονοδιαγράμματος και είναι προφανές ότι επανεξετάζει το σχεδιασμό του. Είναι αναγκασμένος να φλερτάρει την ιδέα των πρόωρων εκλογών.
Η ελληνική κοινωνία περιμένει συνεπώς από εμάς να ενεργήσουμε με μεγαλύτερη ταχύτητα:
- Να συνειδητοποιήσουμε απόλυτα τα αίτια της ήττας μας. Να πείσουμε ότι αποκλείεται η επανάληψη παρόμοιων λαθών.
- Να λειτουργήσουμε ως ισχυρό και αποτελεσματικό αντίβαρο, δηλαδή, ως κατά κυριολεξία αξιωματική αντιπολίτευση.
- Να προετοιμάσουμε και να προτείνουμε μια αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης.
- Αλλά και να απαντήσουμε στη γενικευμένη κρίση εμπιστοσύνης που διαπερνά τον ελληνικό λαό και υπονομεύει την αυτοπεποίθηση και τη συνοχή της κοινωνίας μας.
Τα όσα συμβαίνουν τις τελευταίες εβδομάδες στην Εκκλησία και τη Δικαιοσύνη, σε συνδυασμό με την πανηγυρική διάψευση των δημαγωγικών προεκλογικών υποχρεώσεων του κ. Καραμανλή, δημιουργούν μία αφόρητη αίσθηση αδιεξόδου. Αυτήν την αίσθηση οφείλει να την υπερβεί το ΠΑΣΟΚ.
***
Το Συνέδριο μας είναι συνεπώς ένα μεγάλο εξωστρεφές πολιτικό γεγονός. Απευθύνεται στο σύνολο της κοινωνίας. Δεν είναι ένα συνέδριο για την κατανομή της κομματικής εξουσίας και την διανομή ρόλων. Στην σημερινή εποχή η πολιτική είναι μία υπόθεση απαιτητική. Είναι μία ανοικτή διαδικασία που κρίνεται καθημερινά από τους πολίτες. Αυτοί αξιολογούν και κατατάσσουν τα κόμματα, αλλά και τα πρόσωπα μέσα στα κόμματα.
Σε προηγούμενα συνέδρια το ζητούμενο ήταν η ενότητα και τα περιθώρια δράσης της ηγεσίας του κινήματος. Τώρα αυτά είναι ζητήματα προ πολλού λυμένα. Το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ ενωμένο, δυνατό, ζωντανό. Ο Γιώργος Παπανδρέου έχει απόλυτη ευχέρεια χειρισμών και την στήριξη όλων μας. Οφείλει και μπορεί να διαμορφώσει το οργανωτικό μοντέλο και την ηγετική ομάδα που ανταποκρίνεται στον πολιτικό του σχεδιασμό, στο πολιτικό του ύφος και την στόχευση του που είναι στόχευση όλων μας. Δηλαδή τη νίκη στις επόμενες βουλευτικές εκλογές.
Δεν μας αρμόζει η νομοτελειακή θεώρηση της ιστορίας. Δεν μας αρμόζει η λογική του πολιτικού αυτοματισμού, δηλαδή του «ώριμου φρούτου» και της αναμονής για να συμπληρωθεί ο χρόνος της φυσιολογικής εναλλαγής των κομμάτων στην εξουσία. Αυτή η λογική οδηγεί παντού, αλλά και πουθενά. Οδηγεί στην κυβέρνηση, αλλά και στη μακρά παραμονή στην αντιπολίτευση.
Το ΠΑΣΟΚ είναι όμως εκφραστής μιας ενεργητικής και όχι μιας παθητικής αντίληψης της πολιτικής. Φτιάχνουμε και δεν περιμένουμε το μέλλον τόσο του ΠΑΣΟΚ όσο και της χώρας.
***
Πρώτη υποχρέωση και πρώτος στόχος μας είναι η αξιακή ανασυγκρότηση του ΠΑΣΟΚ.
Οι έρευνες δείχνουν ότι ακόμη είναι κλονισμένη η εμπιστοσύνη των πολιτών στις ιδεολογικές και κοινωνικές μας προθέσεις. Δεν είναι βέβαιοι για τον βαθμό κοινωνικής ευαισθησίας όχι όσων λέμε, αλλά όσων προτιθέμεθα να πράξουμε.
Δεν χρειαζόμαστε συνεπώς μια νέα διακήρυξη. Η Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη, το γενέθλιο και ιδρυτικό κείμενο του ΠΑΣΟΚ, είναι ένα κείμενο ισχυρό. Ένα κείμενο που διαθέτει αξιακό πλούτο και εκπέμπει έντονους συμβολισμούς.
Το Συνέδριο μας καλείται τώρα να υιοθετήσει ένα κείμενο που δεν υποκαθιστά, αλλά επικαιροποιεί την Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη. Που αποτυπώνει την ικανότητα της Διακήρυξης της 3ης του Σεπτέμβρη να εκφράσει τη σημερινή ελληνική κοινωνία και την αυθεντική σχέση του ΠΑΣΟΚ με αυτή.
Το Συνέδριο μας καλείται να υιοθετήσει ένα κείμενο καθαρής ιδεολογικής αυτοτοποθέτησης και σαφών κοινωνικών προθέσεων του σημερινού ΠΑΣΟΚ.
Είμαστε ένα κίνημα κοινωνικής ευαισθησίας, πολιτικής υπευθυνότητας και κυβερνητικής εμπιστοσύνης. Το ΠΑΣΟΚ είναι εκ γενετής ένα κίνημα ριζοσπαστικό, ένα κίνημα κοινωνικού, πολιτικού και εθνικού ριζοσπαστισμού. Ένα κίνημα λαϊκό. Ένα κίνημα των μη προνομιούχων, της σημερινής όμως εποχής και όχι του 1974. Ένα κίνημα που κατανοεί την σημερινή διαστρωμάτωση της ελληνικής κοινωνίας και τις νέες ανισότητες που τη διαπερνούν.
Το ΠΑΣΟΚ πιστεύει στον αστερισμό των ιδεών της Ευρωπαϊκής Σοσιαλιστικής Αριστεράς.
Πιστεύει στην δημοκρατία και τα θεμελιώδη δικαιώματα, στην ανάγκη και την προοπτική της πλήρους απασχόλησης, στις αξίες του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους. Στον ρυθμιστικό, παροχικό και αναδιανεμητικό του ρόλο. Πιστεύει στα νέα μεγάλα προτάγματα της αειφορίας και της αλληλεγγύης των γενεών, αλλά και στα προτάγματα ενός ουμανιστικού κινήματος που δεν έχασαν ποτέ την αξία του.
Ο σεβασμός της πολυφωνίας, η ανεκτικότητα, η αποδοχή και η στήριξη του καινούριου είναι καθοριστικά στοιχεία για τη διαφοροποίηση ανάμεσα στην προοδευτική και τη συντηρητική αντίληψη.
Το ΠΑΣΟΚ είναι συνεπώς πάντοτε ένα κίνημα κατά των ανισοτήτων, παλαιών και νέων. Ένα κίνημα κατά του κοινωνικού αποκλεισμού. Ένα κίνημα κατά της φτώχειας, παλιάς και νέας. Ένα κίνημα κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης. Ένα κίνημα ανάπτυξης. Ένα κίνημα των περιφερειών. Πρωτίστως όμως είναι ένα κίνημα αξιών. Ένα κίνημα παιδείας και πολιτισμού. Ένα κίνημα δημοκρατικής συμμετοχής και υπεράσπισης της πολιτικής, της διαφάνειας και των θεσμών.
Ο πολίτης βιώνει την κρίση της κοινωνικής ανασφάλειας. Η ελληνική κοινωνία γίνεται μια κοινωνία φοβισμένη και αμυντική. Και αυτό δεν αφορά μόνο τους κοινωνικά αποκλεισμένους που αυξάνονται ούτε και τα θύματα της απόλυτης, αλλά και της σχετικής φτώχειας, δηλαδή των νέων ανισοτήτων. Αφορά τον κορμό της κοινωνίας. Τα μεσαία στρώματα που βλέπουν πόσο δύσκολο είναι να διατηρήσουν το επίπεδο διαβίωσης που κατέκτησαν τα τελευταία χρόνια. Δηλαδή τα χρόνια των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ.
Το ΠΑΣΟΚ καλείται να δώσει απαντήσεις σε αυτές τις μεγάλες αγωνίες των πολιτών. Αυτό απαιτεί να ξανακατακτήσουμε τις μεγάλες αξίες και άρα τις μεγάλες έννοιες που ανήκουν ιστορικά, ηθικά και ιδεολογικά στη δημοκρατική προοδευτική παράταξη.
Έννοιες όπως η διαφάνεια και η αλληλεγγύη που συστηματικά υφαρπάζει ο κ. Καραμανλής επιχειρώντας να συγκροτήσει τη στρατηγική κοινωνική του θέση του «κοινωνικού κέντρου» και του μεσαίου χώρου. Μια στρατηγική που τώρα προσκρούει στο αδιέξοδο της απογραφής και την πρωτοφανή ανικανότητα της κυβέρνησης της Ν.Δ. Τώρα το ΠΑΣΟΚ οφείλει να υπαγορεύσει ξανά την ημερήσια διάταξη της πολιτικής προοπτικής της χώρας.
Αυτό απαιτεί ένα δύσκολο, αλλά όχι ανέφικτο συνδυασμό. Απαιτεί πρωτίστως ένα καθαρό και σταθερό ιδεολογικό και πολιτικό άξονα. Ο άξονας αυτό είναι η φυσιογνωμία ενός ΠΑΣΟΚ που είναι η προοδευτικότερη, δηλαδή η αριστερότερη δυνατή εκδοχή ενός μεγάλου πλειοψηφικού κόμματος εξουσίας.
Η πρώτη παράμετρος είναι αξιακού και ιδεολογικού χαρακτήρα. Η δεύτερη παράμετρος είναι πολιτικού και ιδεολογικού χαρακτήρα.
***
Με αυτήν τη φυσιογνωμία το ΠΑΣΟΚ πρέπει να κερδίσει προς όφελος του ελληνικού λαού ένα τριπλό στοίχημα:
- Πρώτον, το στοίχημα των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης για να επιτευχθεί η πραγματική σύγκλιση με τα ευρωπαϊκά δεδομένα στο μικρότερο δυνατό χρόνο. Για να επιτευχθεί η μείωση της ανεργίας και η αύξηση της απασχόλησης.
- Δεύτερον, το στοίχημα της μακροοικονομικής και δημοσιονομικής σταθερότητας που μας κρατά πάντα στην πρώτη ταχύτητα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, με άποψη όμως για το μέλλον της Ευρώπης ως κοινωνικής Ευρώπης. Ως ένωση κρατών και πολιτών και όχι ως ένωση αριθμών.
- Τρίτον, το στοίχημα του ισχυρού και λειτουργικού κοινωνικού κράτους που ενεργεί ως μηχανισμός ανακατανομής του πλούτου και ως εγγυητής κοινωνικής δικαιοσύνης αλληλεγγύης και συνοχής. Ως εγγυητής μιας κοινωνίας ασφάλειας και σιγουριάς, που απαντά στην απειλή μιας κοινωνίας της ανασφάλειας και του φόβου.
Ο συνδυασμός των στόχων αυτών μπορεί να αναδείξει την ιδεολογική μας ταυτότητα, την κοινωνική μας ευαισθησία και την κυβερνητική μας ικανότητα. Μπορεί να δώσει απάντηση σε όσους αμφισβητούν ακόμη τις προθέσεις και τις προτεραιότητες μας. Μια τέτοια πολιτική πρόταση δεν αρκεί να περιέχει θεσμικές και πολιτικές καινοτομίες. Στην πολιτική σήμερα μεγαλύτερη αξία έχει η καθαρότητα των προθέσεων και η ικανότητα και η αξιοπιστία των προσώπων, παρά ο βαθμός καινοτομικότητας των συγκεκριμένων μέτρων πολιτικής που προβάλλει προεκλογικά κάθε κόμμα.
Το δύσκολο άλλωστε είναι να τεκμηριώνεις τη δημοσιονομική κάλυψη, δηλαδή τον τρόπο χρηματοδότησης και το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής των μέτρων. Και το ακόμη πιο δύσκολο είναι να διαμορφώνεις με τους πολίτες μια σχέση ηθικής και ιδεολογικής εμπιστοσύνης. Αυτό ισχύει κατά μείζονα λόγο για ένα κόμμα της ευρωπαϊκής σοσιαλιστικής αριστεράς όπως το ΠΑΣΟΚ.
Το δικό μας εθνικό σχέδιο δεν φλερτάρει συνεπώς ούτε με τον νεοφιλελευθερισμό, ούτε με τον ηθικίζοντα συντηρητισμό, ούτε με τον εκλογικό καιροσκοπισμό.
- Το ερώτημα για εμάς δεν είναι λιγότερο ή περισσότερο κράτος, αλλά ένα κράτος άλλης νοοτροπίας, ένα κράτος αντιγραφειοκρατικό, ένα κράτος εμπιστοσύνης που λειτουργεί ως αποτελεσματικός διαχειριστής κάθε είδους κρίσης από τις φυσικές καταστροφές μέχρι της εξωτερική πολιτική.
- Το ερώτημα για εμάς δεν αφορά τη μία ή την άλλη κοινωνική παροχή, αλλά τη συνολική λειτουργία της κοινωνίας ως κοινωνίας ασφάλειας που δεν αποκλείει, δεν εγκαταλείπει, δεν οδηγεί σε απόγνωση, αλλά στηρίζει, καλύπτει, εγγυάται τη θέση και την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου.
- Το ερώτημα για εμάς δεν είναι η κατανομή των επιπτώσεων της ύφεσης και της συσταλτικής πολιτικής, αλλά η διαμόρφωση μιας ανοικτής οικονομίας ευκαιριών για όλους, μιας οικονομίας πλήρους απασχόλησης. Μια τέτοια οικονομία χρειάζεται μεταβιομηχανική και ευέλικτη αντίληψη, προσανατολισμένη στο διανοητικό πλούτο και τα πραγματικά συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας. Στους Έλληνες και τις ικανότητες τους, στην παιδεία και τη έρευνα. Η Ελλάδα δεν έγινε ποτέ μια κλασική βιομηχανική χώρα. Μπορεί όμως τώρα να κινηθεί στο κύριο ρεύμα της ψηφιακής και της γενετικής επανάστασης. Η μεταβιομηχανική εποχή μας ταιριάζει, μας επιτρέπει να μετατρέψουμε χρόνιες διαρθρωτικές αδυναμίες σε συγκριτικά πλεονεκτήματα.
***
Εμείς εκφράσαμε ιστορικά το αίτημα της Αλλαγής, δηλαδή το αίτημα για ισονομία και δημοκρατία, για αποκατάσταση ιστορικών αδικιών και ανισοτήτων.
Εμείς εκφράσαμε το αίτημα του εκσυγχρονισμού που δεν ήταν όμως μόνον αίτημα ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας της χώρας, αλλά και αίτημα κοινωνικής δικαιοσύνης.
Εμείς οφείλουμε να εκφράσουμε τώρα το αίτημα της εποχής. Να πούμε «και πάλι αλλαγή», να θέσουμε το στόχο της δημοκρατικής ανατροπής, «για μια Ελλάδα που αξίζει στους Έλληνες».
Αυτό το αίτημα μπορεί να οδηγήσει στην ελεύθερη και δίκαιη συμμετοχή, σε μια ανοικτή κοινωνία ασφάλειας για όλους, σε μια ανοικτή οικονομία ίσων ευκαιριών, σε ένα ανοικτό κράτος εμπιστοσύνης. Οι πολίτες δεν περιμένουν να ακούσουν από εμάς στερεότυπα και κοινοτυπίες. Δεν θέλουν από εμάς ένα πολιτικό πρόγραμμα που διατείνεται ότι έχει μια απάντηση για όλα και υπόσχεται τα πάντα στους πάντες. Οι πολίτες περιμένουν να ακούσουν λίγες καθαρές εμβληματικές θέσεις που σηματοδοτούν την ιδεολογική ταυτότητα, την κοινωνική ευαισθησία, την πολιτική ωριμότητα και τις ειλικρινείς προθέσεις του ΠΑΣΟΚ.
Τέτοιες εμβληματικές θέσεις είναι για παράδειγμα ο χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας, η εισαγωγή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για όλους, η κάλυψη της δαπάνης των νοικοκυριών για τα εξωσχολικά μαθήματα των παιδιών που επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό κάθε οικογένειας με ένα ποσό που συνολικά φτάνει το 1 δις ευρώ το χρόνο, σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα της ΓΣΕΕ.
Ας διαμορφώσουμε συνεπώς εδώ, όλοι μαζί, τις ιδεολογικές, ηθικές, αξιακές και πολιτικές προϋποθέσεις ενός ΠΑΣΟΚ που μπορεί να ανταποκριθεί στο ρόλο που του ανήκει. Οι πολίτες περιμένουν από εμάς περισσότερα από όσα θεωρούν ότι περιμένουν. Μπορεί να είναι ακόμη διστακτικοί και επιφυλακτικοί, αλλά ξέρουν καλά ότι δεν υπάρχει άλλη λύση. Η λύση είναι το ΠΑΣΟΚ του μέλλοντος μας. Ας ανταποκριθούμε λοιπόν. 
