Τρίτη 26 Νοεμβρίου 2019
Ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου στην εκδήλωση «Η Ευρωατλαντική Προοπτική των Βαλκανίων και η θέση της Ελλάδας» που συνδιοργάνωσαν ο Κύκλος Ιδεών και το NYC
Κυρίες και κύριοι, ευχαριστώ θερμά για την παρουσία σας σε αυτή την εκδήλωση που οργανώνει ο Κύκλος Ιδεών με το New York College. Ευχαριστώ πολύ το κολέγιο για τη συνεργασία, ελπίζω να έχει και συνέχεια.
Άκουσα με προσοχή τις παρατηρήσεις που έγιναν για το τοπίο της ανώτατης εκπαίδευσης στη χώρα μας. Θα μας δοθεί η ευκαιρία να τα συζητήσουμε και αυτά, τώρα που ολοκληρώθηκε η αναθεώρηση του Συντάγματος και το άρθρο 16 δεν έχει περιληφθεί σε αυτήν, όμως ζούμε σε μία εποχή, όπως συνηθίζω να λέω, πολυεπίπεδου συνταγματισμού και τα θέματα αυτά ρυθμίζονται όχι μόνο από το Σύνταγμά μας, αλλά και από το Ευρωπαϊκό Ενωσιακό Δίκαιο που πρέπει να λάβουμε πολύ σοβαρά υπόψη.
Θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον αναπληρωτή Υπουργό Εξωτερικών, τον αρμόδιο για τις ευρωπαϊκές υποθέσεις, τον αγαπητό φίλο Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη για τους ευγενικούς λόγους που είπε από καρδιάς, το γνωρίζω αυτό. Μας συνδέουν οι κοινές αναμνήσεις μας και οι κοινές εμπειρίες μας από την κυβέρνηση της περιόδου 2012-2015, τη λεγόμενη κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου. Ο Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης ήταν Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας, άρα διηύθυνε έναν τομέα κρίσιμο και για την εξωτερική πολιτική και για την άμυνα και για την αντιμετώπιση του δυσεπίλυτου προβλήματος των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών και έχει μία τεράστια εμπειρία στον τομέα αυτό.
Αναφέρθηκε, επειδή είναι ένας πολύ ευγενικός άνθρωπος, στην απουσία μου από τη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος που ολοκληρώθηκε χθες. Μας συνδέει ένας οικογενειακός δεσμός με τον Μιλτιάδη, με τον πατέρα του, τον Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, ήμασταν στη μακρά περίοδο του 1995-2001 οι δύο γενικοί εισηγητές της αναθεώρησης. Εγώ ο γενικός εισηγητής της πλειοψηφίας που είχε και την ευθύνη βέβαια για τη διαμόρφωση των τελικών προτάσεων και του οριστικού κειμένου του Συντάγματος, ο Γιάννης Βαρβιτσιώτης εκπροσωπούσε την τότε αξιωματική αντιπολίτευση, συνέβαλε όμως δημιουργικά στη διαμόρφωση των αναγκαίων ευρύτατων συναινέσεων. Επειδή βλέπω να γίνεται πολύς λόγος για τις συναινέσεις που επιτεύχθηκαν τώρα, οι συναινέσεις που είχαν επιτευχθεί τότε ήταν τεράστιες, εκτεταμένες, πολλές και με σταθερό τρόπο διέπουν και θα διέπουν για πολλά χρόνια ακόμη τη συνταγματική μας τάξη.
Επίσης τον ευχαριστώ γιατί αναφέρθηκε στην τελευταία ελληνική προεδρία στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2014, το πρώτο εξάμηνο, η οποία συνδέθηκε με το ζήτημά μας, την «Ευρωατλαντική Προοπτική των Βαλκανίων» γιατί είχαμε τη μεγάλη ευκαιρία τότε να προσδώσουμε στην Αλβανία το καθεστώς της υποψήφιας προς ένταξη χώρας, που δεν το είχε ώς τότε, ενώ το είχε προ πολλού η τότε Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και νυν Βόρεια Μακεδονία, υπήρχε αυτό το παράδοξο ζήτημα. Είχα την ευκαιρία ως Υπουργός Εξωτερικών, με τη βοήθεια του κ. Δημήτρη Κούρκουλα, να προεδρεύσω των δύο πρώτων εναρκτήριων διακυβερνητικών διασκέψεων Ευρωπαϊκής Ένωσης-Αλβανίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης-Σερβίας. Είχαμε, επίσης, την ευκαιρία τότε να ομαλοποιήσουμε τις σχέσεις μας με το Κοσσυφοπέδιο, το οποίο δεν έχει αναγνωρίσει βεβαίως η Ελλάδα, όπως δεν το έχουν αναγνωρίσει και άλλες τρεις, αν θυμάμαι καλά, χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η κάθε μία για τους δικούς της λόγους. Η Ισπανία έχει προφανή λόγο που συνδέεται, βεβαίως, με το καθεστώς της Καταλονίας.
Ας μιλήσουμε λοιπόν μετά από τρεις εξαιρετικές παρουσιάσεις για την Ευρωατλαντική Προοπτική των Βαλκανίων, προτάσσοντας τα μεγάλα πολιτικά ερωτήματα. Έχει σταθεροποιηθεί η κατάσταση στα Βαλκάνια ή υπάρχει κίνδυνος να έχουμε ξανά πολεμικές συρράξεις σε αποστάσεις πολύ κοντινές από τη χώρα μας; Είναι προφανές και αυτονόητο ότι όλες οι χώρες των Βαλκανίων έχουν κάνει μία οριστική στρατηγική δυτική επιλογή, με ό,τι αυτό σημαίνει; Ποια είναι η παρουσία στο γεωγραφικό χώρο των Βαλκανίων των μεγάλων παραγόντων της παγκόσμιας πολιτικής; Τι λένε οι Ηνωμένες Πολιτείες για τα Βαλκάνια; Τους ενδιαφέρει πράγματι ακόμη ή μέσα στην ασάφεια και την αντιφατικότητα της πολιτικής Trump, αυτός ο νέος αμερικανικός αναχωρητισμός και απομονωτισμός μπορεί να επηρεάσει και την αμερικανική παρουσία στα Βαλκάνια; Όταν λέμε Βαλκάνια, εννοούμε μόνο ένα χερσαίο χώρο ή εννοούμε τουλάχιστον δύο θαλάσσιες περιοχές που είναι άμεσα συναρτημένες, την ανατολική Μεσόγειο δηλαδή και τη Μαύρη Θάλασσα;
Είναι ερωτήματα τα οποία συνδέονται με την παρουσία επίσης της Ρωσίας στην περιοχή. Ποια είναι η ρωσική επιρροή σε χώρες οι οποίες έχουν αυτό το ορθόδοξο υπόβαθρο, το οποίο έχει τεθεί εν αμφιβόλω με το ποιον έντονο τρόπο μετά την κανονική, εννοώ κατά το Κανονικό Δίκαιο, απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου να χορηγήσει τον Τόμο της αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, κάτι που βεβαίως έχει προκαλέσει αντιδράσεις από την πλευρά του Πατριαρχείου Μόσχας και αυτό με τη σειρά του επηρεάζει πολλές εθνικές Ορθόδοξες Εκκλησίες στα Βαλκάνια όπου εκκρεμούν σοβαρά ζητήματα σχισμάτων και αυτοκεφαλίας και στη Βόρεια Μακεδονία και εν πολλοίς στο Μαυροβούνιο;
Τι γίνεται με την Κίνα; Γιατί έχουμε μερικές φορές την αίσθηση ότι είναι αποκλειστικές ή προνομιακές οι Ελληνοκινεζικές σχέσεις, ότι η Κίνα ενδιαφέρεται μόνο για το λιμάνι του Πειραιά, ότι η Κίνα ενδιαφέρεται μόνο για τις ελληνικές συνδυασμένες μεταφορές, για τον ελληνικό σιδηρόδρομο ας πούμε. Ενώ, βεβαίως, η Κίνα ακολουθεί μία πολιτική «μία ζώνη, ένας δρόμος» που περιλαμβάνει 16 χώρες στην ανατολική και νότια Ευρώπη, την «πρωτοβουλία 16+1», τώρα 17 με την Ελλάδα, και παντού ενδιαφέρεται για τα λιμάνια, για τα σιδηροδρομικά δίκτυα, για τα οδικά δίκτυα και για τα ενεργειακά δίκτυα, ιδίως τα ηλεκτρικά, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην Ελλάδα όπου έχει παρουσία και στα δίκτυά μας του ηλεκτρισμού.
Τι γίνεται με την παρουσία των ισχυρών αραβικών χωρών που ασκούν διεθνή επιρροή, όπως είναι η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ στην περιοχή αυτή, κάτι που συνδέεται και με τον επαναπατρισμό των λεγόμενων «αγωνιστών του ISIS» που ενδέχεται να επιστρέψουν στις χώρες προέλευσής τους, μεταξύ των οποίων, βεβαίως, βρίσκονται και χώρες των Βαλκανίων;
Τώρα τα Βαλκάνια, όπως ορθά είπε και ο Δημήτρης Κούρκουλας και ο Δημήτρης Καραϊτίδης μετά την πολύ ωραία πολιτική τοποθέτηση του κ. Βαρβιτσιώτη, είναι, όπως θα έλεγε και ο Διονύσης Σαββόπουλος, «εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε γέλασε».
Το τι είναι τα Βαλκάνια, μας το λέει η ιστορία και η γεωγραφία. Την ιστορία και τη γεωγραφία την ξεχνούμε, αλλά τα Βαλκάνια έχουν ενεργοποιηθεί ως έννοια πολύ πρόσφατα, μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, στην πραγματικότητα μετά το 1990. Τώρα που έχει- τα τελευταία περίπου 30 χρόνια - ανασυγκροτηθεί αυτή η φαντασιακή κοινότητα των Βαλκανίων, πολλές φορές έχουμε τεθεί ενώπιον του ερωτήματος εάν τα Βαλκάνια πρέπει να τα βλέπουμε όπως ήταν την επομένη του Ψυχρού Πολέμου, όπως ήταν την επομένη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ή όπως ήταν την παραμονή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου; Γιατί στα Βαλκάνια τον 20ο αιώνα τον σύντομο και τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα ίσχυσαν δύο μεγάλες διαιρετικές τομές. Η πρώτη μεγάλη διαιρετική τομή ήταν αυτή ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία. Έχει πολύ μεγάλη σημασία πού ανήκαν οι σημερινές χώρες των Βαλκανίων, έχει πολύ μεγάλη σημασία το γεγονός ότι ας πούμε η Ελλάδα είναι μία χώρα που προέρχεται από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, το πρώτο σύγχρονο δηλαδή νεωτερικό, εθνικό κράτος που εκπήγασε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και στην πραγματικότητα έδωσε το έναυσμα για τη μετάβαση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Τουρκία, γιατί ακολούθησαν και άλλα βαλκανικά εθνικά κράτη. Η Σερβία ήταν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Αλβανία, το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο, αλλά δεν ήταν η Κροατία, η Σλοβενία, το μεγαλύτερο τμήμα της Δαλματίας, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η οποία φαντάζει ως η πλέον «βαλκανική» χώρα, λόγω του πολυεθνοτικού χαρακτήρα και της πολιτειακής της ασάφειας και λόγω του γεγονότος ότι είναι ένα καθαρό προτεκτοράτο, ευρωπαϊκό ας πούμε, όπως σε μεγάλο βαθμό είναι και το Κόσοβο, αλλά πάντως ήταν τμήμα της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας και όχι τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Αυτό ας το έχουμε στο μυαλό μας γιατί επηρεάζει συνειδήσεις, μνήμες, γεννά στερεότυπα και βεβαίως επηρεάζει εν τέλει και την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας και άμυνας, και τις μειονοτικές πολιτικές οι οποίες είναι πολύ μεγάλο ζήτημα, ήταν πάντα, για την περιοχή αυτή. Η οποία βεβαίως εμφανίζεται και εξωραϊσμένα ως νοτιοανατολική Ευρώπη, αλλά δεν είναι σύγχρονος ο όρος αυτός, είναι και αυτός ένας όρος που απορρέει στην πραγματικότητα ιστορικά από τη διάθεση αυστροουγγρικών και γερμανικών κύκλων να έχουν ένα δικαίωμα ας το πούμε παρατήρησης, ένα droit de regard στο χώρο της βαλκανικής. Γιατί και η Ένωση για τη νοτιοανατολική Ευρώπη, η οποία εδρεύει στο Μόναχο, είχε πάντα αυτόν τον τίτλο, δεν λεγόταν βαλκανική, ούτε λέγεται τώρα βαλκανική.
Από τις τομές αυτές, λοιπόν, στις οποίες αναφέρθηκα ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και την Αυστροουγγαρία περάσαμε, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και καθ’ όλη τη μακρά περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, στη διάκριση ανάμεσα στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, είτε αυτές ήταν οι κλασικές, τυπικές, δηλαδή και Σύμφωνο Βαρσοβίας και Comecon, είτε ήταν αποκλίνουσες. Και είχαμε εδώ δύο μεγάλες αποκλίνουσες χώρες, τη Γιουγκοσλαβία του Τίτο, αλλά και την Αλβανία του Ενβέρ Χότζα, και τις χώρες τις δυτικές. Γιατί ήρθαν έτσι τα πράγματα ώστε η Ελλάδα να ακολουθήσει μετά το ‘44 και παρά τον εμφύλιο πόλεμο μία αδιατάραχτα δυτική διαδρομή, αλλά η μόνη δεύτερη βαλκανική χώρα με τις τότε αντιλήψεις τις γεωγραφικές που ήταν δυτική, ήταν η Τουρκία. Για πολλές δεκαετίες οι μόνες μη αναθεωρητικές χώρες στο χερσαίο χώρο ήταν η Ελλάδα και η Τουρκία.
Όπως ορθά σημειώθηκε, η Ελλάδα με την Τουρκία από κοινού, δηλαδή μέσα σε έναν ενιαίο γεωπολιτικό συνδυασμό, εντάσσονται αμέσως μετά το τέλος του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου και όταν πια ήταν στη μεγάλη του ακμή ο Ψυχρός Πόλεμος, πρώτες στο ΝΑΤΟ, με την πρώτη διεύρυνση του 1952, ταυτοχρόνως οι δύο χώρες, ενώ βεβαίως στη συνέχεια διαχωρίστηκε η διαδρομή ως προς την Ευρωπαϊκή Ένωση επειδή ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προέταξε, για πολιτικούς λόγους, το αίτημα της ένταξης και με έναν βολονταρισμό, με τον οποίο συχνά γράφεται η ιστορία, πέτυχε την ένταξη αλλάζοντας το ρυθμό. Τον οποίο προσπαθήσαμε να ξαναβρούμε μετά το επεισόδιο των Ιμίων στο πλαίσιο της πολιτικής του Ελσίνκι, η οποία βεβαίως τώρα δεν αρκεί, ούτε για τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις ούτε για τη βαλκανική μας πολιτική, γιατί δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η Τουρκία γοητεύεται από την προοπτική ένταξης ή ότι έχει συνείδηση πως υπάρχει πράγματι αυτή η προοπτική. Θα έλεγα ότι είναι πολύ ρεαλιστές για να έχουν αυτή την εκτίμηση, άρα χρειαζόμαστε πιο πολύπλοκα σχήματα. Άρα έχει πολύ μεγάλη σημασία να θυμόμαστε αυτήν τη βασική διαίρεση.
Έχουμε φθάσει τώρα σε μία κατάσταση όπου από τις χώρες της Βαλκανικής, όπως και αν την ορίσει κανείς, βάζοντας-βγάζοντας, αυτούς που σε τελευταία ανάλυση δεν θέλουν, γιατί δεν θα λύσουμε τέτοια προβλήματα αυτοτοποθέτησης που είναι ταυτοτικά, τι γίνεται ας πούμε με την Κροατία ή τι γίνεται με τη Σλοβενία, η αλήθεια είναι ότι όλες οι χώρες, με εξαίρεση τη Σερβία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κόσοβο, είναι τώρα μέλη του ΝΑΤΟ. Πλέον θα είναι μέλος του ΝΑΤΟ και η Βόρεια Μακεδονία, διότι τα πράγματα ήρθαν έτσι με τη Συνθήκη των Πρεσπών, ώστε να διευκολυνθεί και να επιταχυνθεί η ένταξη στο ΝΑΤΟ, χωρίς βέβαια αυτό να ισχύει πια για την προοπτική ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε μπορούσαν να συγχρονιστούν οι δύο διαδικασίες. Γι’ αυτό είχα τονίσει πολλές φορές πριν τη σύναψη, τότε που συνήφθη η Συμφωνία και τώρα που προβλήθηκε το λεγόμενο γαλλικό, που δεν είναι μόνο γαλλικό, είναι και ολλανδικό και δανέζικο, ας το πούμε veto, για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, ότι υπάρχει η παράγραφος 10 του άρθρου 1 που προβλέπει τη λεγόμενη «πολιτική» μεταβατική περίοδο, άρα δεν πρόκειται να έχουμε στην πράξη χρήση της σύνθετης ονομασίας της νέας, η οποία δεν ισχύει πρακτικά erga omnes, γιατί δεν εφαρμόζεται πρακτικά, στο εσωτερικό, εάν δεν ανοίγουν τα κεφάλαια. Γιατί υποχρέωση έχουν οι γείτονές μας να εφαρμόσουν πρακτικά το νέο όνομα στο εσωτερικό με το άνοιγμα του κάθε κεφαλαίου των ενταξιακών διαπραγματεύσεων στο πεδίο του κάθε κεφαλαίου. Άρα ανοίγει το κεφάλαιο περί μεταφορών, σε ό,τι σχετίζεται με τις μεταφορές πρέπει να χρησιμοποιείται το νέο όνομα και ούτω καθεξής.
Έχουμε όμως περισσότερα υποψήφια προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση κράτη, έστω και αν εκκρεμεί το ζήτημα της ευρωπαϊκής πολιτικής για τη διεύρυνση, έστω και αν δεν έχουμε μία καθαρή θέση για το τι πράγματι θέλει ή για το τι πράγματι θα θελήσει τα επόμενα χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση. Και ποια Ευρωπαϊκή Ένωση; Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 27, η οποία θα πρέπει πρώτα να αφομοιώσει το μεγάλο γεγονός της εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου, του Brexit, εάν και εφόσον συντελεστεί το Brexit, γιατί πρέπει πάντα να κοιτάμε με μία επιφύλαξη σε σχέση με τις βρετανικές πολιτικές και συνταγματικές εξελίξεις.
Άρα εδώ, πέρα από τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, έχουμε βεβαίως και τη Σερβία η οποία είναι υποψήφια προς ένταξη χώρα, με τη δεδηλωμένη επιθυμία να μην ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, άρα με δεδηλωμένη, ας πούμε, απόκλιση από το Ευρωατλαντικό μοντέλο. Εδώ θα θυμόμαστε, φαντάζομαι, ότι όταν συνετελέσθη η ένταξη του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ, οι εσωτερικές αντιδράσεις έφθασαν μέχρι το πραξικόπημα, δηλαδή μέχρι την αμφισβήτηση της συνταγματικής τάξης αυτής της μικρής χώρας, η οποία ειρήσθω εν παρόδω κυβερνήθηκε πολλά χρόνια από επίσκοπο ηγεμόνα, με διαδοχή από επίσκοπο σε ανιψιό, ως ένα κράτος το οποίο ήταν, ας το πούμε έτσι, θεοκρατικό.
Υπάρχει λοιπόν ένα πολύ σοβαρό βαλκανικό πρόβλημα, το οποίο, αυτή τη στιγμή, θα μπορούσαμε να το κωδικοποιήσουμε σε μία σειρά από απλά ερωτήματα:
Θα αντέξουν τις πολιτικές και πολιτειακές κρίσεις που αυτή τη στιγμή υφίστανται κράτη των οποίων αμφισβητείται η κρατικότητα, όπως είναι, για παράδειγμα, η Βοσνία, το Κοσσυφοπέδιο, η Βόρεια Μακεδονία;
Θα συγκροτηθεί πλήρως ο λεγόμενος «αλβανικός διάδρομος» με τη μορφή μίας de facto ομοσπονδίας, η οποία εν πολλοίς λειτουργεί μεταξύ Αλβανίας και Κοσόβου και θα μετάσχει σε αυτή την de facto ομοσπονδία, ή έστω σε αυτή την de facto τελωνειακή ένωση και ενιαία αγορά, το τμήμα της επικράτειας της Βόρειας Μακεδονίας στο οποίο πλειοψηφεί ο αλβανικός πληθυσμός, ας πούμε η εν ευρεία περιοχή του Τετόβου;
Τι θα γίνει με τη μεγάλη εκκρεμότητα της περιοχής που είναι η σχέση Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου; Θα ολοκληρωθεί η διαπραγμάτευση Βελιγραδίου-Πρίστινας; Θα συναφθεί η συμφωνία αναδασμού εδαφών μεταξύ των δύο χωρών; Θα αποδεχθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση τη λογική της επαναχάραξης των υφισταμένων συνόρων κατά παράβαση όλων αυτών που λέμε από τη ΔΑΣΕ και μετά, δηλαδή από το 1975 και μετά, από το τότε Ελσίνκι και μετά; Διότι εδώ υπάρχουν χώρες που δεν θέλουν να αναγνωρίσουν το Κόσοβο για το λόγο αυτό.
Θα συνεχίσει να πιέζει η Ευρώπη στην πιο αγαθή της εκδοχή, που είναι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, να εφαρμόσει η Βοσνία-Ερζεγοβίνη τις αποφάσεις σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών που δεν εντάσσονται στις τρεις κοινότητες, να μετέχουν στις πολιτικές διαδικασίες και στις εκλογές, οδηγώντας τη χώρα σε πολιτειακή αποσάθρωση στο όνομα της εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου; Το ζήτημα κατά το ΕΔΔΑ είναι να έχει το δικαίωμα αυτός που λέει ότι δεν είναι ούτε Bosniak ούτε Κροάτης ούτε Σέρβος, να είναι υποψήφιος και να μπορεί να είναι και εκλόγιμος. Από αυτό όμως μπορεί να προκληθεί μία διάλυση του συστήματος που ούτως ή άλλως είναι τεχνητό και πολύπλοκο συνταγματικά.
Βέβαια όλα αυτά είναι μία façade, είναι μία πρόσοψη, γιατί πέρα από την τρομοκρατία, πέρα από τις εθνοτικές διαφορές, πέρα από το τι κάνει η κάθε μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα, το ζήτημα είναι η διεθνής πολιτική παρουσία της ΕΕ. Ανοίγω μία παρένθεση εδώ, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει μία δική της πολιτική, την πολιτική την καθορίζουν τα κράτη μέλη διακυβερνητικά, δεν διαφοροποιείται η ευρωπαϊκή πολιτική, ούτε η εξωτερική, ούτε η πολιτική ασφάλειας και άμυνας, από την πολιτική που χαράσσει το διευθυντήριό της. Ήδη τώρα, εν όψει της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου, συγκροτήθηκε ένα νέο σχήμα, το Ε3, στο οποίο μετέχουν η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο που καθορίζουν, για την ακρίβεια προκαθορίζουν την ευρωπαϊκή πολιτική και τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την ενεργότατη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου και θα έλεγα και ορθώς, διότι το Ηνωμένο Βασίλειο έχει παραδοσιακές πολιτικές αντιλήψεις, σχέσεις, δραστηριότητες και παρουσία σε όλη την περιοχή, ενώ με λιγότερη κομψότητα μπορεί να το κάνει αυτό η Γερμανία. Η Γαλλία δεν αρκείται στο να παίζει τον συντονιστικό ρόλο στην ανατολική Μεσόγειο, έδειξε τώρα με τις ενστάσεις του Προέδρου Macron και τις προτάσεις του για την αλλαγή της διαδικασίας της διεύρυνσης ότι θέλει να παίζει έναν πολύ ενεργό ρόλο. Αλλά πρέπει να ξέρεις να τον παίξεις αυτόν, διότι εάν θυμηθούμε τι έγινε στη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας και με τον υπερβάλλοντα ζήλο της γερμανικής διπλωματίας την εποχή του Γκένσερ, αλλά τι ρόλο έπαιξε και η Γαλλία με την Επιτροπή Μπαντεντέρ τότε, στο τρόπο με τον οποίο αποσαθρώθηκε η Γιουγκοσλαβία και στη θέση της έχουμε τώρα έξι κράτη, δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει και κάποια ιδιαίτερη ιστορική εμπειρία λεπτότητος και αποτελεσματικότητος στη διαχείριση των θεμάτων αυτών.
Άρα υπάρχει ένα ζήτημα ευρωπαϊκής πολιτικής και εδώ, όπως υπάρχει με όλα τα θέματα, αλλά και αυτό πάλι αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση πολύ στενά, δεν αφορά αυτό που λέμε «Ευρωατλαντικός χώρος» και κυρίως αυτό που λέμε «ευρωπαϊκή ασφάλεια». Διότι η ευρωπαϊκή ασφάλεια δεν υπάρχει χωρίς το ΝΑΤΟ, η ευρωπαϊκή ασφάλεια είναι Ευρωαμερικανική υπόθεση από την ύστερη φάση του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά, από τότε που έπρεπε να επέμβει ο Πρόεδρος Wilson για να σωθεί η Ευρώπη και ξαναέγινε αμερικανική υπόθεση με τον Πρόεδρο Roosevelt, υπό την πίεση του Winston Churchill, για να σωθεί η Ευρώπη στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η σκυτάλη μεταβιβάστηκε, όπως ξέρουμε εδώ στην Ελλάδα καλύτερα από κάθε άλλον, γιατί είμαστε το εργαστήριο όλων των εξελίξεων από τους Βρετανούς στους Αμερικάνους, και δεν θα υπήρχε μεταπολεμική Ευρώπη χωρίς Δόγμα Τρούμαν και Σχέδιο Μάρσαλ και άρα δεν υπάρχει και ευρωπαϊκή ασφάλεια χωρίς ΝΑΤΟ. Μπορεί να υπάρχει ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, αλλά δεν θα υπάρχει ευρωπαϊκή ασφάλεια σε ένα ΝΑΤΟ, το οποίο οικονομικά διέπεται από μία σχέση 75% Ηνωμένες Πολιτείες και 25% όλοι οι άλλοι στην κάλυψη των δαπανών. Με την αναλογία στη να γίνεται ακόμη πιο ετεροβαρής σε αυτό που λέγεται στρατιωτικές δυνατότητες, capabilities.
Αρκεί να σας πω, κάτι το οποίο το λέω σε τέτοιες συναντήσεις, ότι η μόνη πυρηνική δύναμη, ευρωπαϊκή, η οποία μετέχει στο σχεδιασμό του ΝΑΤΟ, της πυρηνικής ομπρέλας, δηλαδή της ανάσχεσης, είναι το Ηνωμένο Βασίλειο. Η Γαλλία αποχώρησε, όπως ξέρετε, από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ εμπνέοντας και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή που αποχώρησε το 1974 μέσα στις τότε συνθήκες, χωρίς η Ελλάδα να μπορέσει ποτέ να επιστρέψει στο καθεστώς που είχε μέχρι το 1974 στο Αιγαίο. Όταν επέστρεψε η Γαλλία, δεν επέστρεψε στον πυρηνικό σχεδιασμό, δεν μετέχει στον πυρηνικό σχεδιασμό. Όταν συνέρχονται οι Υπουργοί Άμυνας του ΝΑΤΟ ως όργανο πυρηνικού σχεδιασμού, η Γαλλία κατεβάζει το ταμπελάκι της και φεύγει, δεν μετέχει, είναι εθνικό asset τα πυρηνικά όπλα.
Άρα έχει πολύ μεγάλη σημασία να δούμε ότι το Brexit μειώνει την πολιτική δύναμη και την επιρροή σε πολύ μεγάλο βαθμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καταρχάς χάνει ένα από τα δύο μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Από εκεί που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δύο μέλη μόνιμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας, θα έχει ένα. Δεν μπορεί να περιμένει κανείς ότι μπορεί να γίνει η Γερμανία ή η Ευρωπαϊκή Ένωση ως τέτοια μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας. Άρα έχουμε νέα δεδομένα και νέα προβλήματα.
Παρόλα αυτά, για να μη μακρηγορώ, και παρά την πίεση της κρίσης και παρά την υποχώρηση που σάλπισε η ελληνική οικονομία στα Βαλκάνια, η Ελλάδα είναι η χώρα που έχει τη μακρά δυτική παράδοση, η Ελλάδα είναι η χώρα που είναι το παλαιότερο μέλος του ΝΑΤΟ, είναι η χώρα που είναι το παλαιότερο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι η χώρα η οποία έχει το μεγαλύτερο ΑΕΠ, παρά τη συρρίκνωσή του κατά 27%. Διότι με βάση τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου του 2017, τα οποία βελτιώθηκαν τώρα μέχρι το 2019, το ΑΕΠ της Ελλάδος είναι 302 δισεκατομμύρια δολάρια, εμείς μετράμε σε ευρώ εδώ, της Σερβίας 107, της Κροατίας 100, της Σλοβακίας, τη βάζω και αυτήν, 65, της Βοσνίας 45 και για να πάμε στις δύο χώρες που εκκρεμούν, της Αλβανίας είναι 36 και της Βόρειας Μακεδονίας 32, έχουν το 1/10 του ελληνικού ΑΕΠ η κάθε μία, και του Κοσόβου 22. Συρρικνώθηκε βεβαίως εντυπωσιακά η ελληνική τραπεζική παρουσία στα Βαλκάνια για λόγους ανασυγκρότησης των ελληνικών τραπεζών και αυτό είναι μία πολύ μεγάλη υποχώρηση, αλλά είμαστε παρόντες στην ενέργεια, είμαστε παρόντες σε πολλούς τομείς της οικονομίας, ενώ έχουμε καλά και ενδιαφέροντα εμπορικά ισοζύγια διμερώς. Εν πάση περιπτώσει, γνωρίζουν οι γείτονες μας πάρα πολύ καλά ότι η περιοχή δεν συγκροτείται χωρίς την Ελλάδα, αρκεί η Ελλάδα, όπως ορθά ειπώθηκε, να μην εκφράζεται αλαζονικά και ανιστόρητα στα θέματα αυτά. Γιατί πολλές φορές πυροδοτήσαμε το βαλκανικό εθνικισμό, λόγω της αμετροέπειας με την οποία διαχειριστήκαμε τις εθνικές ευαισθησίες άλλων βαλκανικών χωρών. Εδώ ο «Παρνασσός», που μας φιλοξενεί, βράβευσε ως Έλληνα ποιητή τον μετέπειτα εκφραστή του βαλκανικού εθνικισμού στη λογοτεχνία, ο οποίος αναδείχθηκε ως Έλλην ποιητής και τελείωσε τη ζωή του ως Βούλγαρος εθνικιστής συγγραφέας.
Άρα τέτοιου είδους μετασχηματισμοί γίνονται πολύ συχνά και πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να διδασκόμαστε από την ιστορία και να μην γοητευόμαστε από την ιδεολογική χρήση της ιστορίας. Αυτό αφορά και τη λεγόμενη ανατολική γειτονία, αφορά και χώρες οι οποίες είναι σχεδόν βαλκανικές, όπως είναι η Μολδαβία, η οποία βεβαίως δεν είναι βαλκανική χώρα, αλλά είναι πολύ κοντά λόγω της σχέσης της με τη Ρουμανία, και έχουμε την υποχρέωση να διατυπώσουμε μία καθαρή θέση και καθαρή θέση είναι αυτή που ήδη ακούσατε, και από τον Υπουργό και από τους δύο άλλους ομιλητές μας, ότι η Ελλάδα πρέπει να είναι σταθερά και αταλάντευτα υπέρ της Ευρωπαϊκής και ΝΑΤΟϊκής προοπτικής των χωρών των Βαλκανίων και υπέρ της ενοποίησης της στρατηγικής του χώρου προς αυτή την καθαρά δυτική προσέγγιση, δυτική ταυτότητα, η οποία βεβαίως στα Βαλκάνια διασταυρώνονται με τεράστια προβλήματα ταυτοτικών προσλήψεων που έχουν ταλαιπωρήσει επί αιώνες την περιοχή. Σας ευχαριστώ πολύ.
* Αναλυτικά για την εκδήλωση, δείτε εδώ: https://ekyklos.gr/ev/688-26-11-2019-athina-i-evroatlantiki-prooptiki-ton-valkanion-kai-i-thesi-tis-elladas.html
26.11.2019, Αθήνα: «Η Ευρωατλαντική Προοπτική των Βαλκανίων και η θέση της Ελλάδας» from Evangelos Venizelos on Vimeo.
