12 Δεκεμβρίου 2024

Συζήτηση στο συνέδριο της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ & του Delphi Economic Forum «Μεταπολίτευση 1974-2024. 50 χρόνια ελληνική εξωτερική πολιτική» και στην ενότητα «Ελληνοτουρκικά και Κυπριακό» με τη συμμετοχή των: Γιώργου Γεραπετρίτη, Ευάγγελου Βενιζέλου, Νίκου Κοτζιά. Συντονιστής: Γιάννης Καρτάλης

Παρεμβάσεις Ευάγγελου Βενιζέλου

Εισαγωγική τοποθέτηση

Κύριε Καρτάλη με την ευγένεια και τη διακριτικότητα που σας διακρίνει, θέσατε πολλά και δύσκολα ερωτήματα εισαγωγικά.

Κυρία Πρόεδρε και κυρίες και κύριοι, πρέπει να κάνω μία προσπάθεια να τα ταξινομήσω αυτά τα μεγάλα και πολύπλοκα ερωτήματα.

Ξεκινώ από ένα θεμελιώδες ερώτημα, εάν τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης ως περιόδου είναι τελικά μία πετυχημένη ιστορία ή όχι. Ναι, τα 50 χρόνια είναι ένα success story για τη χώρα συνολικά, άρα για πολλές παραμέτρους εθνικής ισχύος, ξεκινώντας από τη λειτουργία των θεσμών της δημοκρατίας, περνώντας στην επιβίωση της οικονομίας από την οικονομική κρίση και στην επαναφορά της στην κανονικότητα και φθάνοντας μέχρι τα ζητήματα ασφάλειας και  άμυνας, στην εξωτερική πολιτική. Είναι λοιπόν και η εξωτερική πολιτική μακροσκοπικά ένα success story, διότι το 1974 η Ελλάδα ταπεινώθηκε, ηττηθήκαμε στην Κύπρο, χάσαμε έναν πόλεμο και βρέθηκε το βόρειο τμήμα του νησιού υπό τουρκική στρατιωτική κατοχή.

Περισσότερα...

Νοέμβριος 2024

Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στον συλλογικό τόμος της διαΝΕΟσις με τίτλο «1974- ____: Επιτεύγματα και κρίσεις της Μεταπολίτευσης, προκλήσεις για το μέλλον» (Νοέμβριος 2024) σελ 23- 30

Τα μεγάλα δίπολα της Μεταπολίτευσης ως οιωνοί για το μέλλον

Η αμφισημία του όρου «μεταπολίτευση» απαιτεί να αποσαφηνιστεί εξαρχής ότι μας απασχολεί η Μεταπολίτευση εν στενή εννοία ως στιγμή ή ως περιορισμένη περίοδος μετάβασης από τη δικτατορία στην κοινοβουλευτική και μάλιστα προεδρευόμενη και άρα αβασίλευτη δημοκρατία και η Μεταπολίτευση εν ευρεία εννοία, ως περίοδος πενήντα πλέον ετών από την πτώση της δικτατορίας έως σήμερα. Η εσωτερική περιοδολόγηση της πεντηκονταετίας με βάση τις τομές αφενός μεν της διεθνούς αφετέρου δε της συλλογικής εθνικής εμπειρίας, δεν είναι καθόλου αυτονόητη. Πάντως αλληλουχία γεγονότων εφάμιλλης κρισιμότητας με αυτή της περιόδου 15 Ιουλίου 1974  (πραξικόπημα κατά του Προέδρου Μακαρίου στην Κύπρο) - 11 Ιουνίου  1975 (θέση σε ισχύ του νέου Συντάγματος και υποβολή την επόμενη ημέρα της αίτησης ένταξης στις τότε Ευρωπαϊκές Κοινότητες) δεν υπήρξε. Ευτυχώς θα έλεγα, τέτοια εφάμιλλης σημασίας  αλληλουχία γεγονότων δεν κόμισε ούτε η οικονομική κρίση και κυρίως το πρώτο εξάμηνο του 2015 όταν δοκιμάστηκαν τα όρια της Μεταπολίτευσης, για την ακρίβεια η αντοχή του βασικού κεκτημένου της, της φιλελεύθερης δημοκρατίας και της ευρωπαϊκής ταυτότητας.

Περισσότερα...

2.11.2024

Ευάγγελος  Βενιζέλος

«Η καμπύλη της Μεταπολίτευσης», ένα συνέδριο του Κύκλου

- Η καμπύλη της Θεσσαλονίκης, μια στρατηγική  πρόκληση για την πόλη*

Παναγιώτατε, σας ευχαριστώ πολύ για την παρουσία σας.

Καθώς πλησιάζει  ένας χρόνος από την ενθρόνισή σας, στον καθεδρικό ναό της Αγίας Σοφίας, θέλω να πω ότι με εντυπωσιάζει ο τρόπος με τον οποίο έχει αναπτυχθεί η σχέση σας με την πόλη και την εκκλησιαστική σας επαρχία. Έχετε φέρει έναν άλλον αέρα. Η βυζαντινή Θεσσαλονίκη έχει βεβαίως πλήρη συνείδηση της Iστορίας της, αλλά από την άλλη μεριά πρέπει να διαθέτει και την πλήρη ικανότητα να επικοινωνεί με το παρόν και το μέλλον. Χαίρομαι γιατί έχετε έρθει από τη Χαλκίδα, από την Εύβοια εδώ και αυτό μας ενώνει προσωπικά, καθώς ο πατέρας μου, στις αρχές της δεκαετίας του ’50, ήρθε φτωχός φοιτητής από την Εύβοια στη Θεσσαλονίκη, παρέμεινε εδώ επειδή ερωτεύτηκε και έκανε οικογένεια.  Αυτό το τόξο που μας ενώνει νομίζω ότι είναι ένας οιωνός, τον οποίο μπορούμε να τον εκλάβουμε και ως οιωνό ευχάριστο για το θέμα της σημερινής μας συζήτησης.

Περισσότερα...

Πρόλογος

«Η Καμπύλη της Μεταπολίτευσης» ήταν το γενικό θέμα του συνεδρίου που διοργάνωσε ο Κύκλος Ιδεών, σε συνεργασία με το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, στις 12,13 και 14 Μαΐου 2024, τιμώντας την επέτειο των πενήντα ετών από τη  Μεταπολίτευση /της  Μεταπολίτευσης. Το συνέδριο διεξήχθη στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία που γιορτάζει φέτος την επέτειο των 150 ετών από την έναρξη της λειτουργίας του.

Η Μεταπολίτευση εξετάστηκε ως η στιγμή της μετάβασης από τη δικτατορία στην κοινοβουλευτική  δημοκρατία αλλά και ως κατάσταση, ως  περίοδος που αρχίζει το 1974 και διαρκεί έως σήμερα παρά τις σημαντικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, στις οποίες όμως δεν περιλαμβάνεται μια τομή ιστορικά εφάμιλλη του καταγωγικού γεγονότος του 1974. Αυτήν την ιδιότητα δεν τη διέθετε ούτε η οικονομική κρίση η οποία  παρά τη σημαντική επίδρασή της στη διαστρωμάτωση και τις συμπεριφορές της ελληνικής κοινωνίας και στο κομματικό σύστημα, εντέλει επιβεβαίωσε τις θεμελιώδεις επιλογές της Μεταπολίτευσης, τη συμμετοχή στην ΕΕ και την ευρωζώνη  και κατά βάθος το κεκτημένο της φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Περισσότερα...

1 Σεπτεμβρίου 2024

Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην ειδική έκδοση της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ, «1974-2024 ΠΑΣΟΚ» επιμ. Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Γιάννης Βούλγαρης, Σωτήρης Ριζάς*  

Η καμπύλη του ΠΑΣΟΚ είναι η καμπύλη της Μεταπολίτευσης

Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, με την παρουσίαση της «Διακήρυξης της 3ης του Σεπτέμβρη», 50 χρόνια πριν, ήταν μια καταλυτική στιγμή για την πολιτική ιστορία της πατρίδας μας. Η Διακήρυξη ήταν η ιστορική, τελετουργική πράξη που συμβόλιζε τη «ριζοσπαστική Μεταπολίτευση», σε αντίθεση με τη «συμβατική και συμβιβαστική Μεταπολίτευση». Η Διακήρυξη συμβόλιζε την τομή, όχι μόνο σε σχέση με τη δικτατορία, αλλά και σε σχέση με το προδικτατορικό πολιτικό σύστημα και την αντίληψή του για το ποια είναι και πώς εκφράζεται πολιτικά η ελληνική κοινωνία. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 ο Ανδρέας Παπανδρέου εισήγαγε στον ελληνικό δημόσιο βίο μία νέα διάσταση. Διαμόρφωσε ένα νέο συλλογικό υποκείμενο. Αυτό τελικά προσδιόρισε, περισσότερο από κάθε άλλο, τη νέα εποχή, την εποχή της Μεταπολίτευσης. Πρέπει προφανώς να τοποθετούμε πάντα τη «Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη» ως ιδρυτική πράξη του ΠΑΣΟΚ, μέσα στα συμφραζόμενά της, ιστορικά και συγκυριακά. Κορυφαίο, άλλωστε, συμφραζόμενό της ήταν η ίδια η προσωπικότητα του Ανδρέα, η διαδρομή και οι απόψεις του. Όλα όσα συμβαίνουν τότε, γίνονται  λίγες μόλις εβδομάδες μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, με τα τραγικά γεγονότα της Κύπρου σε εξέλιξη, μέσα σε συνθήκες εξαιρετικά μεγάλης ιστορικής πύκνωσης. Κάθε στιγμή εντασσόταν απευθείας στον μακρύ ιστορικό  χρόνο.

Περισσότερα...

26 Ιουλίου 2024

Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην Καθημερινή

Το εθνικό απόθεμα των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας

Αν η Μεταπολίτευση είναι όχι μόνο η στιγμή της μετάβασης από τη δικτατορία στη δημοκρατία αλλά και όλη η περίοδος των πενήντα ετών, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 ήταν η κορύφωση της μεταπολιτευτικής αίσθησης ότι η χώρα άλλαξε κατηγορία, ότι όλα θα πηγαίνουν «από το καλό στο καλύτερο». Η συνέχεια διέψευσε τις προσδοκίες που δημιούργησε η Ολυμπιακή Ελλάδα πρωτίστως στους πολίτες της. Η πεντηκονταετία τέμνεται στα τριάντα χρόνια έως τους Αγώνες και στα είκοσι που ακολουθούν, στα οποία κυριαρχεί η οικονομική κρίση.

Η Ολυμπιακή προετοιμασία και η διεξαγωγή των Αγώνων το 2004 ανέδειξε την πιο αποτελεσματική και δημιουργική όψη του κράτους και την πιο ενθουσιώδη και συμμετοχική όψη της κοινωνίας των πολιτών. Στη δημόσια συζήτηση επανέρχονται ερωτήματα που έχουν απαντηθεί εκ των πραγμάτων. Μήπως δεν έπρεπε μια χώρα με το μέγεθος και τα διαρθρωτικά προβλήματα της Ελλάδας να διεκδικεί την οργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων; Η Ελλάδα όμως δεν είναι μια μεσαία σε πληθυσμό ευρωπαϊκή χώρα με χαμηλές οικονομικές επιδόσεις, αλλά η Πατρίδα των Αγώνων, η ιστορική αναφορά του Ολυμπιακού κινήματος και ο τόπος της μόνιμης διεξαγωγής τους αν επικρατήσει η αντίληψη αυτή.

Περισσότερα...

24 Ιουλίου 2024

Συζήτηση Ευ. Βενιζέλου – Δ. Κρουστάλλη με αφορμή τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης για το vima.gr

Δ. Κρουστάλλη: Το 2024 γιορτάζουμε τα 50 χρόνια Μεταπολίτευσης. Κάνατε πρόσφατα το συνέδριο του Κύκλου Ιδεών, αναλύσατε το θέμα από όλες τις πλευρές και εκεί είδαμε ότι η Μεταπολίτευση αφορά όλες τις πτυχές της ζωής μας, δεν είναι μόνο το πολιτικά γενέθλιο γεγονός της, και δεν έχουμε συμφωνήσει αν έχει τελειώσει ακόμα. Οπότε ήθελα να σας ρωτήσω, ένας άνθρωπος της επόμενης γενιάς ή των επόμενων γενεών, εάν σας ρωτούσε ή εάν βρισκόσασταν στη θέση να του απαντήσετε τι είναι η Μεταπολίτευση, τι θα του λέγετε; Πώς θα την περιγράφατε;

Ευ. Βενιζέλος: Η Μεταπολίτευση είναι μία στιγμή και μία περίοδος, μία κατάσταση. Η στιγμή είναι η στιγμή του 1974, είναι τα καταλυτικά γεγονότα του Ιουλίου-Αυγούστου, θα έλεγα μέχρι τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1974, που οδήγησαν στην αποκατάσταση της δημοκρατίας. Είχε ήδη καταρρεύσει η δικτατορία και έπρεπε να επανέλθει ένα δημοκρατικό, κοινοβουλευτικό πολίτευμα υπό τις συνθήκες της εποχής και με τους κινδύνους της εποχής και με ένα δικτατορικό καθεστώς να είναι δικτυωμένο ιδίως μέσα στο στρατό. Βεβαίως είχε τότε προηγηθεί το καταγωγικό τραύμα της Μεταπολίτευσης που είναι η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, αλλά είχε προηγηθεί βεβαίως το πραξικόπημα της χούντας, τα γεγονότα του Αττίλα Ι,  αυτό που βιώνουμε ακόμα και τώρα στο Κυπριακό και που επηρεάζει καθοριστικά και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Περισσότερα...

July 24, 2024

Evangelos Venizelos 

Article published in Kathimerini   

The 50th anniversary of the Metapolitefsi – the transition from dictatorship to democracy in 1974 and the period since – necessitates a rethinking of our relationship with historical time. In fact, the polysemous Metapolitefsi itself challenges our calculation of historical time, in each and every version of it: the Metapolitefsi as an event and a state, a transition and a time period. First, it is Greece’s way of entering the second half of the “short” 20th century, which for us occurred with a long delay, almost 30 years after the end of World War II and only 15 years before the end of the Cold War, the collapse of “actually existing socialism” and the beginning of the storm of challenges of the postmodern era. It is also a common starting point that allows us to walk in parallel and compare ourselves as a country with other countries of the European South (and not the Balkans), Spain and Portugal, which emerged almost simultaneously from dictatorships of a different nature and of much longer duration, but dictatorships nonetheless. Therefore, we had a common challenge ahead: the establishment of democratic constitutions, participation in European integration, integration with the West, economic development as well as institutional, social and financial modernization. In this respect, it is no coincidence that we shared the experience of the economic crisis within the eurozone with these countries, albeit with crucial differences.

Περισσότερα...

23 Ιουλίου 2024

Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου για το περιοδικό της Βουλής «Επί του περιστυλίου…» στο αφιέρωμα: 1974-2024 «Τι δεν πετύχαμε στη Μεταπολίτευση» [PDF]

Η επίγνωση της  Μεταπολίτευσης

Μια ιστορική περίοδος πενήντα ετών που καταλαμβάνει το ένα τέταρτο της συνολικής διαδρομής από την έναρξη του Αγώνα της Ανεξαρτησίας μέχρι σήμερα, δεν είναι εύκολο να «αξιολογηθεί». Το κρίσιμο είναι να γίνει αντικείμενο αναστοχασμού εν κινήσει. Η περίοδος αυτή η λεγόμενη της Μεταπολίτευσης είναι αντικείμενο έρευνας ενώ εξελίσσεται και επεκτείνεται καθώς έχει αποδείξει την ικανότητά της να ενσωματώνει στην κοίτη της νέες προκλήσεις. Άλλωστε σε εθνικό επίπεδο δεν προέκυψε γεγονός εφάμιλλο με αυτό της ακολουθίας γεγονότων του Ιουλίου 1974 - Ιουνίου 1975 που συνιστά την εν στενή εννοία μεταπολίτευση, τη μετάβαση από τη δικτατορία σε μια συντεταγμένη και ασφαλή κοινοβουλευτική δημοκρατία. Τέτοια ακολουθία γεγονότων αποδείχθηκε ότι δεν ήταν ούτε η οικονομική κρίση που καταλαμβάνει τα δέκα περίπου από τα πενήντα χρόνια της Μεταπολίτευσης εν ευρεία εννοία. 

Περισσότερα...

21 Ιουλίου 2024

Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην Καθημερινή της Κυριακής στο αφιέρωμα «1974-2024 Μεταπολίτευση. Ένας Απολογισμός»

Η  Μεταπολίτευση μετά τη δοκιμασία της οικονομικής κρίσης

Η πεντηκοστή επέτειος της Μεταπολίτευσης ως μετάβασης από τη δικτατορία στη δημοκρατία  και τα πενήντα χρόνια της περιόδου από το 1974 έως σήμερα μας επιβάλλουν να ξανασκεφτούμε τη σχέση μας με τον ιστορικό χρόνο. Για την ακρίβεια, θα έλεγα, ότι η ίδια η αμφίσημη Μεταπολίτευση ως γεγονός και ως κατάσταση, ως μετάβαση και ως περίοδος είναι υπό κάθε εκδοχή της μια πρόκληση υπολογισμού του ιστορικού χρόνου. Είναι κατ’ αρχάς ο ελληνικός τρόπος εισόδου στο δεύτερο μισό του «σύντομου» 20ού αιώνα, που για εμάς συντελέστηκε με μεγάλη καθυστέρηση, τριάντα σχεδόν χρόνια μετά το τέλος του Β ´ Π.Π. και δεκαπέντε μόλις χρόνια πριν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού»  και την έναρξη του καταιγισμού των προκλήσεων της μετανεωτερικής εποχής. Είναι επίσης μια κοινή αφετηρία που μας επιτρέπει να βαδίζουμε παράλληλα και να συγκρινόμαστε ως χώρα με άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου (και όχι των Βαλκανίων), την Ισπανία και την Πορτογαλία, που εξήλθαν σχεδόν ταυτοχρόνως από δικτατορίες, άλλης υφής και πολύ μεγαλύτερης διαρκείας, αλλά πάντως δικτατορίες και άρα το στοίχημα ήταν κοινό: η εγκαθίδρυση δημοκρατικών συνταγμάτων, η συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, η ενσωμάτωση στη Δύση, η οικονομική ανάπτυξη, ο θεσμικός, κοινωνικός και οικονομικός εκσυγχρονισμός. Δεν είναι από την άποψη αυτή τυχαίο ότι μοιραστήκαμε με τις χώρες αυτές, αν και με κρίσιμες διαφορές, την εμπειρία της οικονομικής κρίσης στο εσωτερικό της ευρωζώνης.

Περισσότερα...