Ευάγγελος Βενιζέλος
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η σύγκρουση εθνικής, θεσμικής και οικονομικής ολοκλήρωσης*
Έχω πράγματι χαρακτηρίσει - όπως αναφέρει στην προμετωπίδα του νέου βιβλίου του ο Θανάσης Διαμαντόπουλος - τον Ελευθέριο Βενιζέλο «αστό λενινιστή» προφανώς συνεκδοχικά, για να τονίσω την προσήλωση στους στόχους, τη χρήση του θεσμικού πλαισίου αλλά και την υπέρβασή του αν αυτή κρινόταν αναγκαία για την επίτευξη των στόχων. Πρόκειται άλλωστε για μερικό τουλάχιστον αναχρονισμό καθώς ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε διαμορφώσει την πολιτική του φυσιογνωμία και την αντίληψή του για την Ιστορία και τη σχέση του με αυτήν πριν καθιερωθεί ο όρος λενινισμός με το όποιο περιεχόμενό του που πάντως δίνει τον τόνο της «επαναστατικότητας».
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είναι το ιστορικό πρόσωπο που κατεξοχήν εκφράζει και συμπυκνώνει το ερμηνευτικό σχήμα που έχω προτείνει για την καμπύλη των διακοσίων ετών της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας, τη σύγκρουση των ολοκληρώσεων (Ευ. Βενιζέλος, Παλιγγενεσία και αναστοχασμός: Κείμενα για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση», εκδόσεις Πατάκη, 2021). Κατά τη διάρκεια του ελλαδικού πολιτικού του βίου, που καλύπτει μια δραματικά πυκνή περίοδο 26 ετών (1910-1936), ο Ελευθέριος Βενιζέλος έχει ένα ουσιαστικά προγραμματικό στόχο, την πολυεπίπεδη ολοκλήρωση (με την έννοια της integration) του νέου ελληνικού κράτους: την εθνική / εδαφική, τη θεσμική / συνταγματική και την οικονομική / αναπτυξιακή ολοκλήρωση.
22 Φεβρουαρίου 2025
Πρόλογος Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίο του Ιωάννη M. Κονιδάρη, Πολιτεία και Εκκλησία στην πράξη. Απάνθισμα άρθρων, εκδόσεις Επίκεντρο, 2024. Δημοσιεύεται στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ (22-23.2.2025)
Οι σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας, η εκκλησιαστική πολιτική του κράτους και η σχέση της Εκκλησίας με την πολιτική, είτε ως πολιτική θεολογία που αφορά αυτό καθεαυτό το θεολογικό δόγμα είτε ως ανάμιξη της Εκκλησίας στο πολιτικό γίγνεσθαι, αλλά και το εκκλησιαστικό γίγνεσθαι, τα σχετικά με τη διοικούσα εκκλησία, την εκλογή, την προσωπικότητα και το ύφος των εκάστοτε αρχιεπισκόπων Αθηνών και τη λειτουργία του συνοδικού συστήματος, οι σχέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου με την Εκκλησία της Ελλάδος, η ποικιλία των εκκλησιαστικών καθεστώτων που υπάρχουν στην ελληνική επικράτεια με κορυφαίες πτυχές το καθεστώς των μητροπόλεων των «νέων χωρών» και το καθεστώς του Αγίου Όρους, τα κατά καιρούς αναφυόμενα ζητήματα κανονικού δικαίου, η λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ νομιμότητας και κανονικότητας, οι διορθόδοξες και διαχριστιανικές σχέσεις, η γεωπολιτική διάσταση της ορθοδοξίας, είναι μερικές μόνο από τις θεματικές που στεγάζονται υπό τον τίτλο «Πολιτεία και Εκκλησία στην πράξη» στο ανά χείρας βιβλίο του αγαπητού φίλου και λαμπρού συναδέλφου Ιωάννη Κονιδάρη.
Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίου του Τριαντάφυλλου Καρατράντου, Αναζητώντας ασφάλεια στην περίοδο των κρίσεων (εκδ. Επίκεντρο 2024) [PDF]
Στο παρόν δοκίμιο του ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος, έγκυρος μελετητής των θεμάτων ασφάλειας που συγκροτούνται πλέον ως αυτοτελής επιστημονικός κλάδος, προτείνει να καταστεί η Ελλάδα ένα ολοκληρωμένο «σύγχρονο κράτος εθνικής ασφάλειας». Το ζητούμενο για τον συγγραφέα είναι ένα κράτος που λειτουργεί πράγματι ως πάροχος ασφάλειας καλύπτοντας όλες τις όψεις της διακινδύνευσης που παράγει το διεθνές περιβάλλον, η ίδια η φύση, η ίδια η κοινωνία, η τεχνολογία με τις ραγδαίες εξελίξεις της. Κατά τη λογική του συγγραφέα είναι πλέον αδύνατη η διάκριση μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας που ανήκει στις αρμοδιότητες διαφορετικών κρατικών δομών (θεσμών και υπηρεσιών, όπως τα υπουργεία Προστασίας του Πολίτη αφενός και Εθνικής Άμυνας αφετέρου). Είναι επίσης απλώς συμβατική η διάκριση των απειλών σε εσωτερικές και εξωτερικές ή ακόμη σε φυσικές και ανθρωπογενείς.
Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο της Φερενίκης Παναγοπούλου, Ηλεκτρονική ψηφοφορία (εκδ. Σάκκουλα, 2023) [PDF]
Οι τεχνολογικές εξελίξεις δεν άφησαν ποτέ αδιάφορη τη θεωρία του Συνταγματικού Δικαίου γιατί εμπίπτουν από κάθε δυνατή όψη στην ύλη του Συντάγματος, όπως βεβαίως και στην ύλη του Διεθνούς Δικαίου (ιδίως του Διεθνούς Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων) και του Δικαίου της ΕΕ.
Η τεχνολογία ως απειλή αλλά και ως αντίβαρο σε αυτήν αφορά συνήθως το κεφάλαιο περί θεμελιωδών δικαιωμάτων (προστασία προσωπικών δεδομένων, απόρρητο των επικοινωνιών, βιοτεχνολογικές προκλήσεις, βαθιές αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, λειτουργία του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης κ.ο.κ.). Αφορά όμως και το οργανωτικό μέρος του Συντάγματος, την οργάνωση και λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και όλα τα συστατικά της δημοκρατικής αρχής. Αφορά τη φιλελεύθερη δημοκρατία στο σύνολό της και θέτει υπό δοκιμασία την ίδια την έννοια της κρατικής κυριαρχίας καθώς οι τεχνολογικές εξελίξεις αδιαφορούν για τα όρια και τις δυνατότητες της κρατικής δικαιοδοσίας.
Δεκέμβριος 2023
Επίμετρο Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίο του Θανάση Διαμαντόπουλου, «Χωρίς Στέμμα. Η αβασίλευτη του μεσοπολέμου»
Ο αβασίλευτος ελληνικός μεσοπόλεμος και η «σύγκρουση των ολοκληρώσεων»
Η μελέτη της Συνταγματικής Ιστορίας εστιάζεται συνήθως στα κείμενα των συνταγμάτων και στις συντακτικού, πρωτογενούς ή αναθεωρητικού, χαρακτήρα διαδικασίες από τις οποίες προέκυψαν τα νέα ή τα αναθεωρημένα συντάγματα. Τα πολιτικά, εσωτερικά ή διεθνή, τα οικονομικά, κοινωνικά και πολύ συχνά τα στρατιωτικά συμφραζόμενα των συνταγματικών μεταβολών συνήθως υπονοούνται καθώς εξετάζονται στο πεδίο άλλων κλάδων, όπως η πολιτική, η διπλωματική και η οικονομική Ιστορία.
15 Ιουλίου 2023
Δημοσιεύεται στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ [15-16.7.2023]
π. Ιωάννης Χρυσαυγής, Η δημιουργία ως μυστήριο. Θεολογική προσέγγιση της οικολογικής πρό(σ)κλησης, εκδόσεις Αρμός, 2023
Πρόλογος
Η λέξη «permacrisis» που ορίζεται «ως παρατεταμένη περίοδος αστάθειας και ανασφάλειας και ενσωματώνει όλες τις κρίσεις υγειονομικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές και γεωπολιτικές, καθώς και το αίσθημα μιας ακόμη συμφοράς που αναμένεται», κυριάρχησε λεξικογραφικά το 2022.
Στην παγκόσμια έκθεση κινδύνων ( Global Risks Report ) του 2023 που έδωσε, όπως κάθε χρόνο, στη δημοσιότητα το Παγκόσμιο Οικονομικό Forum, το λεγόμενο του Νταβός, αναδεικνύεται η έννοια της polycrisis, της πολυκρίσης. Κατά την έκθεση «οι παρόντες και οι μελλοντικοί κίνδυνοι μπορούν να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους για να σχηματίσουν μια «πολυκρίση» – ένα σύμπλεγμα συσχετιζόμενων παγκόσμιων κινδύνων με σύνθετες επιπτώσεις, έτσι ώστε ο συνολικός αντίκτυπος να υπερβαίνει το άθροισμα κάθε μέρους». Στους δέκα σημαντικότερους κινδύνους που προβάλλονται με ορίζοντα δυο και δέκα ετών, οι περισσότεροι από τους μισούς είναι περιβαλλοντικού χαρακτήρα και συνδέονται με το φαινόμενο της κλιματικής κρίσης.
Μάιος 2023
Πρόλογος Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίο του Ηρακλή Καραμπάτου, Καντιανή Δεοντοκρατία και Θανατική Ποινή
Νομική Βιβλιοθήκη, 2023 [PDF]
Η «ευρωπαϊκή συνταγματική κληρονομιά» έχει ανυψωθεί τις τελευταίες δεκαετίες σε ένα πλαίσιο αναφοράς με βάση το οποίο ελέγχεται η εναρμόνιση των εθνικών συνταγμάτων και συνακόλουθα των εθνικών έννομων τάξεων με ένα εκτεταμένο πλέγμα αξιών, αρχών, κανόνων, standards, δικαιωμάτων, θεσμών, εγγυήσεων και διαδικασιών που συγκροτούν τον ευρωπαϊκό συνταγματισμό. Η Επιτροπή Βενετίας (Επιτροπή Δημοκρατίας δια του Δικαίου) του Συμβουλίου της Ευρώπης ασκεί πολύ συχνά έναν παρόμοιο «ήπιο», τεχνοκρατικό / επιστημονικό, έλεγχο αναγόμενη στην ευρωπαϊκή συνταγματική κληρονομιά.
Πρόλογος Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίο του Ι. Κτενίδης, Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ένωσης, εκδόσεις Σάκκουλα 2022
Το πρώτο εξάμηνο του 2014 κατά τη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός των Εξωτερικών και υπό την ιδιότητα μου αυτή ως Πρόεδρος του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων, εκπροσώπησα το Συμβούλιο σε δυο συνεδριάσεις της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κρίσιμες για τη θεσμική συγκρότηση της λεγόμενης Τραπεζικής Ένωσης.
Στην πρώτη συνεδρίαση, της 4ης Φεβρουαρίου 2014, συζητήθηκε ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης των Τραπεζών. Έχει νομίζω ενδιαφέρον να παραθέσω τα κυρία σημεία της αγόρευσής μου:
«Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, χαίρομαι κατ’ αρχάς για την ευκαιρία και την τιμή που έχω να απευθύνομαι προς την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εκπροσωπώντας το Συμβούλιο και την Ελληνική Προεδρία. Θέλω να ευχαριστήσω τον εισηγητή για την πολύ δημιουργική, μετριοπαθή και καλόπιστη προσέγγισή του. Χαίρομαι γιατί το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ως συννομοθέτες, συμφωνούν στα θεμελιώδη, σε σχέση με τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης των τραπεζών. Συμφωνούν στο πόσο αναγκαίο και επείγον είναι το μέτρο αυτό.
[Δημήτρης Θ. Τσάτσος, Συνταγματικό Δίκαιο, τόμος Α, τόμος Β, τόμος Γ ]
Πρόλογος Επανέκδοσης
Το «Συνταγματικό Δίκαιο» του Δημήτρη Θ. Τσάτσου παρότι τρίτομο συνιστά την επιτομή της επιστημονικής και παιδαγωγικής πτυχής της πολύπτυχης προσωπικότητάς του.
Το έργο αυτό, που ευτυχώς επανεκδίδεται με πρωτοβουλία του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου / Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου ανήκει - για την ακρίβεια ανήκε εξαρχής και κατά μείζονα λόγο ανήκει τώρα, δώδεκα χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα του - στον βραχύ κατάλογο των κλασικών έργων της βιβλιογραφίας του ελληνικού Συνταγματικού Δικαίου.
Πρόκειται για έργο - επιστημολογικό κανόνα διεθνών προδιαγραφών. Ο υποδειγματικός χαρακτήρας του έργου φαίνεται καταρχάς στη γενναιοδωρία με την οποία συγκροτείται η ταυτότητά του, με την μνεία όλων των μαθητών του συγγραφέα που τον συνέδραμαν κατά καιρούς στα συγγραφικά διαβήματά του που είχαν ως αντικείμενο εγχειρίδια ή συστηματικά έργα. Στον πατέρα του, φίλο και δάσκαλο του, όπως τον χαρακτηρίζει, Θεμιστοκλή Δ. Τσάτσο, είναι αφιερωμένος ο τόμος Α´ και στους μαθητές του και μετέπειτα συναδέλφους του ο τόμος Β´.
Ο Δημήτρης Τσάτσος είχε πλήρη αίσθηση αυτής της αλληλουχίας, αυτής της κοινότητας και αυτής της οιονεί αποστολικής διαδοχής.
Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο των Ηλιάνα Νικολάου & Γεώργιος Τσαούσης, Εγχειρίδιο Κυπριακής Διοικητικής Δικονομίας*
Η Κυπριακή Δημοκρατία ως κράτος μέλος της Κοινοπολιτείας και ως χώρα εντεταγμένη στην παράδοση του κοινοδικαίου ( Common Law ) έχει πάντα μεγάλο εργαστηριακό ενδιαφέρον, ιδίως για τους Ελλαδίτες νομικούς που ανήκουν στην παράδοση του ευρωπαϊκού ηπειρωτικού δικαίου.
Αυτή όμως η διάσταση της κυπριακής έννομης τάξης αφορά το Ιδιωτικό και Ποινικό Δίκαιο. Αντιθέτως στο πεδίο του Δημοσίου Δικαίου η κυπριακή έννομη τάξη ήταν εξαρχής, από την κήρυξη της ανεξαρτησίας, στραμμένη προς το ευρωπαϊκό ηπειρωτικό δίκαιο. Ιδιαίτερα προς τη γαλλική και συνακόλουθα την ελληνική παράδοση που έχει στο επίκεντρό της το Συμβούλιο της Επικρατείας και τη νομολογία του.
- Πρόλογος Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίο, Martin -Luther King. Η δύναμη της αγάπης.
- Πρόλογος Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίο της Εύας Νικολαΐδου, «Μελίνα Μερκούρη. Άγνωστα αποτυπώματά της»
- Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο του Χ. Τσιλιώτη, «Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση (BREXIT)»
- Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο του Αλ. Π. Μαλλιά "Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία- Η Αυτοψία της Δύσκολης Συμφωνίας των Πρεσπών" (εκδ. ΣΙΔΕΡΗΣ, 2018)
- Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο του Σάκη Μουμτζή «Απάτες και Αυταπάτες του ΣΥΡΙΖΑ»
- Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο: "Υπάρχει λύση στο ελληνικό πρόβλημα;"
- Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο «ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ» των Ξ.Ι. Κοντιάδης/ Δ.Απίστουλα
- Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο «Ο ΑΝΑΡΙΘΜΟΣ ΔΡΟΜΟΣ» του Νίκου Δόικου
- Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στα ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ι, ΙΙ του Αριστοτέλη
