Η αλήθεια για το νόμο περί ευθύνης υπουργών

Η αλήθεια για τον νόμο περί ευθύνης υπουργών

Μια από τις μεγαλύτερες συκοφαντίες της τελευταίας περιόδου είναι ο περίφημος «νόμος περί ευθύνης υπουργών» που μάλιστα ο ΣΥΡΙΖΑ τον εμφανίζει ως νόμο του Ευ.Βενιζέλου! Αποδίδουν στον Ευ. Βενιζέλο συνταγματικές ρυθμίσεις του 1844 και αποσιωπούν την ομόφωνη ψήφιση του νόμου περί ευθύνης υπουργών- και από τον τότε ΣΥΡΙΖΑ !

Από το 1844 στο 2001

Η ειδική ρύθμιση περί ευθύνης των υπουργών είναι μια συνταγματική διάταξη που βρίσκεται μονίμως στα ελληνικά συντάγματα από το 1844 έως σήμερα, σε πρώιμη δε μορφή από το 1822 έως σήμερα. Και ίσχυε μέχρι το 2001, στην ίδια, σε γενικές γραμμές, μορφή.

Με την αναθεώρηση του 2001 η σχετική ρύθμιση του Συντάγματος του 1975 έγινε από πολλές πλευρές αυστηρότερη.

Διπλασιάστηκε ο χρόνος μέσα στον οποίο μπορεί να επιληφθεί η Βουλή. Μέχρι το 2001 ο χρόνος αυτός ήταν η πρώτη σύνοδος της κοινοβουλευτικής περιόδου που ακολουθεί την τέλεση της πράξης. Τώρα ο χρόνος αυτός εκτείνεται μέχρι το τέλος της Β΄ τακτικής συνόδου.
Η Βουλή περιορίζεται τώρα στη διενέργεια προκαταρτικής εξέτασης, ενώ η ανάκριση και κυρίως η παραπομπή στο ακροατήριο ανατίθεται σε πενταμελές δικαστικό συμβούλιο, ενώ έως το 2001 αυτό γίνονταν με από προανακριτική επιτροπή της Βουλής και με απόφαση της Βουλής αντίστοιχα.
Ρυθμίστηκε η μεταχείριση των συμμέτοχων έτσι ώστε αυτοί να μην μπορούν να διαφύγουν από τη δικαιοδοσία της κοινής ποινικής δικαιοσύνης.
Καταργήθηκαν οι κατήγοροι βουλευτές και η εισαγγελική αρμοδιότητα ανατέθηκε σε μέλος της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου που κληρώνεται.

Όλα αυτά υπερψηφίστηκαν το 2001 από τους 268 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Όταν όμως δύο χρόνια αργότερα ήλθε ο εκτελεστικός νόμος «Περί ευθύνης υπουργών» (νόμος 3126/2003) με εισήγηση του τότε υπουργού Δικαιοσύνης και νυν Προέδρου της Βουλής Φίλιππου Πετσάλνικου, αυτός υπερψηφίστηκε από τους βουλευτές και του ΚΚΕ και του ΣΥΡΙΖΑ.

Από το 2001 έως σήμερα και η χαμένη αναθεώρηση του 2008

Το 2001 ο δημόσιος βίος βρισκόταν ακόμη μέσα στο κλίμα της περιόδου 1989-1994. Το ζήτημα τότε ήταν η νέα κυβέρνηση να μην ποινικοποιεί τις επιλογές της προηγούμενης κυβέρνησης για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας ή «βεντέτας». Ήταν ζωντανή η εμπειρία του 1989 με στόχο τον Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά και η δίωξη κατά του πρώην πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη και υπουργών της κυβέρνησης του το 1993. Δεν είναι τυχαίο ότι η αναθεωρητική διαδικασία που κινήθηκε την 1.1.1995 και οδήγησε στην αναθεώρηση του 2001, ανακοινώθηκε παράλληλα με την αναστολή της δίωξης κατά του Κ. Μητσοτάκη και υπουργών της κυβέρνησης του.

Την περίοδο 2007-2009 με τις υποθέσεις του Βατοπεδίου και των δομημένων ομολόγων, η ίδια η κοινοβουλευτική πλειοψηφία αρνήθηκε να αξιολογήσει ποινικά στοιχεία που παρέπεμψε ενώπιον της Βουλής η Δικαιοσύνη και που αφορούσαν στελέχη της παρούσας τότε Κυβέρνησης. Εν τέλει αυτό οδήγησε στην τεχνητή διαμόρφωση των προϋποθέσεων παραγραφής αδικημάτων με την πρόωρη διάλυση της Βουλής. Όλα αυτά, πολύ φυσιολογικά, συγκλόνισαν την κοινή γνώμη και δημιούργησαν ένα νέο δεδομένο που δεν αφορούσε τις σχέσεις πολιτικής και δικαστικής εξουσίας, ούτε τις σχέσεις Κυβέρνησης και Αντιπολίτευσης, αλλά τον τρόπο που κάθε κυβέρνηση και κάθε κοινοβουλευτική πλειοψηφία αντιλαμβάνεται το Σύνταγμα και την ερμηνεία του.

Η τότε κοινοβουλευτική πλειοψηφία παραβίασε ευθέως το άρθρο 86 του Συντάγματος. Αυτό κατέστησε συνεπώς αναγκαία τη θέσπιση πρόσθετων εγγυήσεων.

Από το 2007 προτάθηκε από τον Ευ. Βενιζέλο στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής αυτό που θεσπίστηκε τελικά με την τροποποίηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών που εισηγήθηκε το 2010 ο τότε Υπουργός Δικαιοσύνης Χάρης Καστανίδης: Την συγκρότηση συμβουλίου από δικαστικούς λειτουργούς για τον προκαταρτικό έλεγχο της κατηγορίας και την υποβοήθηση του έργου της Βουλής ήδη από το πρώτο στάδιο της προκαταρτικής εξέτασης. Είναι δε απολύτως αναγκαίο πράγματι, στην επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος, η αρμοδιότητα του πενταμελούς δικαστικού συμβουλίου να ενεργοποιείται πολύ νωρίτερα, έτσι ώστε να υποβοηθείται η Βουλή, αλλά και να καθίσταται πρακτικά αδύνατη η καταστρατήγηση των σχετικών διατάξεων από μία κοινοβουλευτική πλειοψηφία που θέλει να προστατεύσει παρανομούντα στελέχη της. Είναι άλλωστε διεθνώς πάρα πολύ συνηθισμένο να χρειάζεται συμπλήρωση ή τροποποίηση διατάξεων επειδή όχι μόνον η πολιτική αλλά και η δικαστική εξουσία τους παρερμηνεύει ή τους καταστρατηγεί.

Μεσολάβησε βέβαια η αναθεώρηση του 2008 από την οποία απήχε το ΠΑΣΟΚ, άρα στην όλη διαδικασία, πριν και μετά τις εκλογές του 2007, μετείχαν η ΝΔ και τα κόμματα της αριστεράς. Στη διαδικασία αυτή δεν τέθηκε ζήτημα αναθεώρησης του άρθρου 86, όπως είχε διαμορφωθεί το 2001.

Ανάλογες ρυθμίσεις περί ευθύνης υπουργών υπάρχουν σε όλα τα θεσμικώς ανεπτυγμένα συντάγματα των δυτικών κρατών.

Ανάλογες ρυθμίσεις υπάρχουν σε όλα σχεδόν τα θεσμικώς ανεπτυγμένα συντάγματα των δυτικών κρατών, σε πολλά μάλιστα από αυτά (όπως στις ΗΠΑ), το Κοινοβούλιο είναι αρμόδιο όχι μόνο για την κίνηση της σχετικής διαδικασίας αλλά και για την εκδίκαση της υπόθεσης ως δικαστήριο. Η Ελλάδα ανήκει συνεπώς στο κεντρικό ρεύμα των δυτικών χωρών από την άποψη αυτή.

Γιατί άραγε όλα τα σύγχρονα δυτικά κράτη έχουν ειδικές διατάξεις περί ευθύνης υπουργών; Για να προστατεύσουν τους εγκληματούντες πολιτικούς; Ή μήπως γιατί χωρίς τέτοιου είδους διατάξεις δεν είναι δυνατόν να κυβερνηθεί μία χώρα και να ληφθούν οι αναγκαίες πολιτικές αποφάσεις που διαφορετικά θα μετατρεπόντουσαν όλες σε ποινικές δικογραφίες, τουλάχιστον για παράβαση καθήκοντος

Όλοι ζητάνε πια θωράκιση νομικής ευθύνης προκειμένου να λάβουν αποφάσεις

Τώρα πέραν των υπουργών - οι οποίοι πρέπει να έχουν μια εγγύηση για να λαμβάνουν αποφάσεις, γιατί ο κάθε διαφωνών πολίτης μπορεί να μηνύει τον Υπουργό- ζητάνε οι Δήμαρχοι τα ίδια μέτρα, το Νομικό Συμβούλιο, οι ανεξάρτητες Αρχές, διότι κανείς δεν υπογράφει εάν δεν έχει μια θωράκιση.

Όλα τα στελέχη των Τραπεζών και των επιχειρήσεων έχουν ασφάλιση νομικής ευθύνης.

Ο μύθος ότι ο νόμος περί ευθύνης υπουργών προστατεύει τον Υπουργό που κλέβει, έχει καταρρεύσει. Όλες αυτές οι περιπτώσεις, η περίπτωση Τσοχατζόπουλου η οποία είναι μια ακραία περίπτωση αλλά και όλες οι άλλες περιπτώσεις, είναι στη Δικαιοσύνη και άρα δεν τους παρεμπόδιζε ο νόμος περί ευθύνης υπουργών.

Συκοφάντηση του Συντάγματος η θέση ότι το Σύνταγμα καλύπτει παρανομούντα Υπουργό

Η εφαρμογή του άρθρου 86 του Συντάγματος έχει εμπλουτιστεί από το νέο δεδομένο της ποινικής μεταχείρισης της διακίνησης μαύρου χρήματος που δεν εμπίπτει στα χρονικά όρια του άρθρου 86 ,εφόσον διασώζεται το προϊόν του εγκλήματος.

Δηλαδή, το μαύρο χρήμα δεν εμπίπτει στο νόμο περί ευθύνης υπουργών. Διότι είπε η νομολογία και σωστά, ότι ο νόμος περί ευθύνης υπουργών καλύπτει τον Υπουργό στις αρμοδιότητές του. Δεν είναι αρμοδιότητα του Υπουργού να κλέβει, δεν είναι αρμοδιότητα του να διακινεί μαύρο χρήμα. Και αυτή είναι η σωστή ερμηνεία.

Πρόκειται για μια συκοφάντηση του Συντάγματος όταν ισχυρίζονται ότι το Σύνταγμα καλύπτει τον παρανομούντα Υπουργό.

Πρέπει να αλλάξει ο νόμος περί ευθύνης υπουργών

Πρέπει ν’ αλλάξει ο νόμος αυτός, το έχει πει πρώτος ο ίδιος ο κ. Βενιζέλος. Αλλά παντού, σε όλα τα κράτη, παρεμβάλλεται απόφαση της Βουλής.

Το 2011 ο Ευ. Βενιζέλος σε σχετικό άρθρο του (axmi.gr) τονίζει:

«Πιστεύω ότι πρέπει να διαφυλαχθεί η αρμοδιότητα της Βουλής, μέχρι ενός αρχικού σημείου: την διαπίστωση του περιγράμματος της υπόθεσης μέσω Εξεταστικής Επιτροπής. Άρα πρέπει να έλθει σε πρώιμο στάδιο η συγκρότηση του πενταμελούς Δικαστικού Συμβουλίου που διορίζει τακτικό ανακριτή και στη συνέχεια, επί τη βάσει του βουλεύματος του Δικαστικού Συμβουλίου, η Βουλή να καλείται απλώς να παράσχει την άδεια δίωξης, δηλαδή να άρει την ασυλία. Αυτός ο απλός μηχανισμός αρκεί δικονομικά»

Τι αποδεικνύει η υπόθεση Τσοχατζόπουλου

Το 2004-2005 η τότε κυβέρνηση της ΝΔ αποφάσισε τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής. Το βασικό θέμα της Εξεταστικής Επιτροπής ήταν ότι κακώς πήραμε ρωσικά οπλικά συστήματα. Η Νέα Δημοκρατία το 2005 επί ημερών του κ. Σπήλιου Σπηλιωτόπουλου και του κ. Ζορμπά ως Γενικού Γραμματέα Εξοπλισμών, του τέως Εισαγγελέως, ζούσε στην εποχή της αντιρωσικής αντίληψης για τους εξοπλισμούς.

Άρα αυτό που έλεγαν τότε δεν ήταν ότι χρηματίστηκε ο Τσοχατζόπουλος, αλλά ότι κακώς πήρε η χώρα αντιαεροπορικά συστήματα ρωσικά. Σ’ αυτό το ΠΑΣΟΚ αντέδρασε και είπε ότι η χώρα πρέπει να μπορεί να παίρνει εξοπλιστικά συστήματα και από τη Ρωσία. Μετά η κυβέρνηση Καραμανλή έγινε άκρως φιλορωσική, πήραν και άλλους εξοπλισμούς και υπέγραψαν και μεγάλη σύμβαση για τεθωρακισμένα οχήματα μάχης ρώσικα.

Συμπράξαμε να σταλεί στην Ελβετία αίτημα για άνοιγμα λογαριασμού Τσοχατζόπουλου. Θέλετε να ρωτήσετε ποιοι δικηγόροι έκαναν τη γνωμοδότηση για να μην ανοίξει ο λογαριασμός; Θα τους βρείτε στο κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στα χωριστά πορίσματα τους τότε, τόσο το ΚΚΕ όσο και ο Συνασπισμός τονίζουν ότι δεν προέκυψε ζήτημα ποινικών ευθυνών! Όταν προέκυψαν στοιχεία που θεμελίωσαν την ποινική ευθύνη Τσοχατζόπουλου το 2012, ούτε το άρθρο 86 του Συντάγματος ούτε ο νόμος περί ευθύνης υπουργών παρεμπόδισαν την ποινική δίωξη με βαρύτατες κατηγορίες, πολλά χρόνια μετά, χωρίς να υπάρχει φραγμός από δήθεν σύντομη παραγραφή.

Οι νόμοι περί ευθύνης υπουργών στις χώρες- μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η Ελλάδα στο κεντρικό ρεύμα των σχετικών ρυθμίσεων.

Έχει καλλιεργηθεί στην ελληνική κοινή γνώμη η εντύπωση ότι στη χώρα μας ισχύει ένα προνομιακό καθεστώς ποινικής ευθύνης των υπουργών που συνιστά απόκλιση από τα ισχύοντα στην Ευρώπη.

Παρατίθενται πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Δημοκρατία μέσω του Δικαίου ( Επιτροπή Βενετίας ) για τη σχέση μεταξύ πολιτικής και ποινικής ευθύνης των υπουργών που εγκρίθηκε στην 94η σύνοδο της Επιτροπής στις 8-9 Μαρτίου. Η έκθεση συνοδεύεται από μελέτη που παρουσιάζει το ισχύον σε κάθε χώρα μέλος νομικό καθεστώς για την ευθύνη υπουργών

Η Επιτροπή Βενετίας είναι υψηλού επιστημονικού και θεσμικού κύρους όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης που ελέγχει τις συνταγματικές, νομοθετικές και γενικότερα θεσμικές εξελίξεις στα 47 κράτη μέλη του ΣτΕ, τα δημοψηφίσματα, τις εκλογικές διαδικασίες κοκ και εκδίδει εκθέσεις που ασκούν ιδιαίτερη επιρροή. Λειτουργεί ως θεματοφύλακας της Δημοκρατίας, του Κράτους Δικαίου και του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού.

Από την έκθεση και τη μελέτη της Επιτροπής Βενετίας καθίσταται προφανές ότι η Ελλάδα ακολουθεί το κεντρικό ευρωπαϊκό ρεύμα. Ανήκει μάλιστα στις χώρες μέλη που δεν προβλέπουν ιδιαίτερα υπουργικά αδικήματα καθώς για τους υπουργούς ισχύει ο Ποινικός Κώδικας και η κοινή ποινική νομοθεσία. Από πλευράς δε δικονομικών ρυθμίσεων η Ελλάδα ανήκει στη πλειοψηφία των χωρών που εξαρτούν την πρόοδο της διαδικασίας από σχετική απόφαση του κοινοβουλίου. Ως προς το κρίσιμο μάλιστα ζήτημα του αρμόδιου δικαστηρίου, η Ελλάδα ανήκει στις χώρες εκείνες στις οποίες το αρμόδιο ειδικό δικαστήριο συγκροτείται μόνο από τακτικούς δικαστές ενώ σε πολλές χώρες η ίδια η σύνθεση του ειδικού δικαστηρίου είναι πολιτική με τη συμμετοχή μελών των κοινοβουλίων ως δικαστών.

Είναι άλλο ζήτημα οι βελτιώσεις που πρέπει να γίνουν σε ένα συνταγματικό πλαίσιο που ισχύει σχεδόν δυο αιώνες, από το 1844 (με την τελευταία συνταγματική αναθεώρηση του 2001 να υπερψηφίζεται με συντριπτική πλειοψηφία και τον τελευταίο σχετικό νόμο του 2003 να ψηφίζεται ομόφωνα) και άλλο ζήτημα η σύγκριση του ελληνικού συστήματος με τα ισχύοντα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και η αξιολόγηση του με βάση τα κριτήρια του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού.

Τα σχετικά links στα έγγραφα της Επιτροπής Βενετίας του ΣτΕ:

http://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-REF(2012)040-bil

http://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2013)001-e

Διαβάστε επίσης:

14 Νοεμβρίου 2018, Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στα ΝΕΑ: «Η ευθύνη υπουργών και η αναθεώρηση: το τέλος ενός fake news;»:

https://www.evenizelos.gr/mme/articlesinthepress/419-articles2018/5889-fake-news.html

28 Νοεμβρίου 2018, Ομιλία Ευ. Βενιζέλου στην Επιτροπή Αναθεώρησης για τα άρθρα 62 και 86 Σ.

https://www.evenizelos.gr/parliament/speechesintervention/418-speeches2018/5900-62-86.html

* Απόσπασμα από τη συνέντευξη του Ευ. Βενιζέλου στην εκπομπή « enikos» και στον Νίκο Χατζηνικολάου, στις 11 Μαΐου 2015, σχετικά με το νόμο περί ευθύνης υπουργών (11.5.2015)