Ιούλιος 2006

Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στα ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ι,ΙΙ του Αριστοτέλη
Εκδόσεις ΖΗΤΡΟ, Θεσσαλονίκη 2006 
Εισαγωγή – μετάφραση – σχόλια Δημήτρη Παπαδή

 
Παρότι κατά καιρούς πολλοί κηρύσσουν το τέλος των ιδεολογιών, ενώ άλλοι τάσσονται υπέρ του απόλυτου εμπειρισμού,  η φιλοσοφική σκέψη και ο δοκιμιακός λόγος ανθίζουν.

Το τέλος μάλιστα του «σύντομου» 20ου αιώνα, με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και  τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, προκάλεσε ένα ισχυρό κύμα θεωρητικών συμβολών γύρω από το κράτος, το δίκαιο, την κοινωνία των πολιτών, τη σχέση ελευθερίας και ασφάλειας, τις διεθνείς ανισότητες, τη σχέση ανάπτυξης και δημοκρατίας, τη σχέση σοσιαλισμού και πολιτικού φιλελευθερισμού κ.ο.κ. Ένα δεύτερο ισχυρό κύμα προκάλεσαν  τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου: η καθαρή πια διαμόρφωση ενός νέου διεθνούς συστήματος ισχύος, μονοπολικού χαρακτήρα, τα ζητήματα του Αφγανιστάν, του Ιράκ και του Ιράν,  η εμφάνιση νέων οντοτήτων που διεκδικούν οιονεί κρατικό ρόλο, οι μαζικές αμφισβητήσεις της παγκοσμιοποίησης και η προβολή του αιτήματος για παγκόσμια δημοκρατική διακυβέρνηση, είναι φαινόμενα που κινούνται στον ίδιο καμβά.

Νέες, φυσικοδικαιϊκού κυρίως χαρακτήρα θεωρίες μεσουρανούν αμφισβητώντας τον κάθε είδους θετικισμό. Ο σχετικισμός, ο εκλεκτικισμός, η αμφισβήτηση του ορθολογισμού και των θεμελίων του διαφωτισμού που είναι ο καταγωγικός λόγος  της νεωτερικότητας, είναι πια μια τρέχουσα υπόθεση με σημαντικές πρακτικές επιπτώσεις. Τα αυτονόητα, αφενός μεν αίρονται, αφετέρου δε επιστρέφουν με έναν πιο απλοϊκό και ολιστικό τρόπο. Αυτό  συμβαίνει σε κάθε είδους δυνατό επίπεδο: επιστημολογικό, ηθικό, πολιτειολογικό, οικονομικό, πολιτικό, αισθητικό και πολιτισμικό, ιδεολογικό και θεολογικό.

Μέσα σε αυτό το τοπίο του διεθνούς θεωρητικού και φιλοσοφικού λόγου, κατά ένα περίεργο, αλλά γοητευτικό τρόπο, αναδεικνύονται και πάλι οι καλές παλιές  μορφές, οι πυλώνες της σύγχρονης φιλοσοφικής σκέψης με κορυφαίο, ίσως, τον Αριστοτέλη. Τον πολυσθενή Αριστοτέλη της ποιητικής, της λογικής, της ηθικής, της πολιτικής. Τον Αριστοτέλη ως βάση και ως πεδίο της νεωτερικής, αλλά και μετανεωτερικής πολιτικής θεωρίας. Ένα τόσο αναπεπταμένο πεδίο υποδέχεται την κριτική, την αναγνώριση, την αμφισβήτηση, την εναλλακτική πρόσληψη, τις διαφορετικές και συχνά συγκρουόμενες αναγνώσεις. Και δεν αναφέρομαι στα φιλολογικά, αλλά στα αμιγώς φιλοσοφικά και θεωρητικά ζητήματα. Αναφέρομαι στον Αριστοτέλη ως οπτική γωνία φαινομένων που δεν είχαν βεβαίως καμία σχέση με τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις και το διανοητικό και πολιτιστικό ορίζοντα  της αρχικής πρόθεσης του φιλοσόφου. Αυτό, όμως συνιστά τη διαφορά μεταξύ αρχαϊκού και αρχιετυπικού.

Εξηγείται, κατά τον τρόπο αυτό, το μείζον εγχείρημα του Δημήτρη Παπαδή να εκδώσει, με εκτεταμένη εισαγωγή 270 περίπου σελίδων, σχόλια και μετάφραση, τα Πολιτικά του Αριστοτέλους. Ο Δημήτρης Παπαδής συνομιλεί άνετα με όλους τους ομοτέχνους του της διεθνούς βιβλιογραφίας και τοποθετεί τον Σταγειρίτη στα συμφραζόμενα και στη δίνη της νεότερης φιλοσοφικής και πολιτικής σκέψης, δηλαδή στην καρδιά της θεωρίας του κράτους, της κοινωνίας, της οικονομίας και του πολιτισμού. Το εγχείρημα του Δημήτρη Παπαδή είναι εξ ορισμού ριψοκίνδυνο και αυτό προσδίδει πρόσθετη αξία στο έργο του που ανήκει πλέον όχι μόνο στην ελληνόγλωσση αλλά και στη διεθνή βιβλιογραφία. Η επικαιρότητα του Αριστοτέλη είναι το βασικό κίνητρο και το κορυφαίο στοίχημα της αξιοθαύμαστης δουλειάς του Δημήτρη Παπαδή, αλλά και ο κύριος  νομιμοποιητικός τίτλος του έργου του. Είναι δε ιδιαίτερα συγκινητικό το γεγονός ότι όλα αυτά μας έρχονται από τη Λευκωσία. 

Ευάγγελος Βενιζέλος
καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
βουλευτής και πρώην υπουργός  

• Προηγούμενο