23 Μαρτίου 2004
Είδαμε χθες με ποιον τρόπο η κατανόηση των αιτίων της ήττας του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές μπορεί να λειτουργήσει ως βάση για τον σχεδιασμό μιας νέας σχέσης του ΠΑΣΟΚ με την κοινωνία. Με στόχο να διατηρηθεί το μείζον στρατηγικό πλεονέκτημα της κατοχής από το ΠΑΣΟΚ του κέντρου του πολιτικού και ιδεολογικού φάσματος, ώστε ένα ΠΑΣΟΚ προοδευτικό, πολυσυλλεκτικό και πλειοψηφικό να μπορεί να εκφράζει όλο το φάσμα της λεγόμενης δημοκρατικής παράταξης, δηλαδή την ευρύτατη Κεντροαριστερά.
Το ΠΑΣΟΚ δεν βρίσκεται όμως μόνο του μέσα στο πολιτικό σκηνικό. Έχει να αντιμετωπίσει μια νέα κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας που, όπως φαίνεται τις λίγες ημέρες που μεσολάβησαν από την ορκωμοσία της μέχρι τώρα, κυριαρχείται από μία σαφή επικοινωνιακή επιλογή του Πρωθυπουργού της. Ο Κώστας Καραμανλής είναι προφανές ότι θέλει να διατηρεί την επαφή του με την κοινή γνώμη. Θέλει να επιβεβαιώνει την πολιτική φυσιογνωμία μιας κυβέρνησης που προβάλλει την αίσθηση της κοινωνικής της ευθύνης και την πολιτική ρητορική τής κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης. Και όλα αυτά σε συνδυασμό με την προσπάθεια να φιλοτεχνηθεί ένα μετριοπαθές πολιτικό ύφος, βασισμένο στην ηπιότητα και τη συναίνεση.
Αυτό ως επικοινωνιακός χειρισμός στο επίπεδο του Πρωθυπουργού είναι πολύ λογικό να επιδιώκεται. Ως σταθερή πρακτική, όμως, ενός πολυπρόσωπου και πολύπλοκου κυβερνητικού μηχανισμού είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί. Και βέβαια είναι ακόμη δυσκολότερο να επιτευχθεί ως συγκροτημένη κυβερνητική πολιτική τετραετούς διάρκειας που σχεδιάζεται και ασκείται μέσα στο δεδομένο πλαίσιο μιας δημοσιονομικής και γενικότερα οικονομικής πολιτικής, η οποία ακολουθεί, σε γενικές έστω γραμμές, τις προδιαγραφές του Συμφώνου Σταθερότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και όλα αυτά χωρίς να λαμβάνονται καν υπόψη διάφοροι αστάθμητοι παράγοντες που αναπόφευκτα εμφανίζονται στο επίπεδο τόσο της διεθνούς όσο και της εγχώριας συγκυρίας.
Οι προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης, όπως τις παρουσίασε ο νέος Πρωθυπουργός το Σάββατο, επιβεβαιώνουν τις αντιφάσεις και τις δυσκολίες που σημειώσαμε μόλις προηγουμένως. Επρόκειτο για την επανάληψη των προεκλογικών εξαγγελιών της Νέας Δημοκρατίας, χωρίς καμία σχεδόν περαιτέρω εξειδίκευση. H κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας προβάλλει ως προνομιακό της πεδίο την ολοκληρωμένη και αποτελεσματική λειτουργία ενός κοινωνικού κράτους δικαίου που σέβεται όλους τους πολίτες και τους προσφέρει όλες της αναγκαίες υπηρεσίες και παροχές στο υψηλότερο δυνατόν επίπεδο. Αυτό είναι προφανές ότι το κάνει για τρεις λόγους: Πρώτον, γιατί ούτως ή άλλως αυτή είναι η προτίμηση της συντριπτικής πλειοψηφίας της ελληνικής κοινωνίας, ανεξαρτήτως κομματικής τοποθέτησης. Δεύτερον, γιατί αυτό το όχημα, δηλαδή το όχημα της λαϊκής δεξιάς, μαζί με την κυβερνητική φθορά του ΠΑΣΟΚ, χρησιμοποιήθηκε από τη Νέα Δημοκρατία σε ολόκληρη την προηγούμενη τετραετία. Και τρίτον, γιατί η κυβέρνηση θεωρεί ότι μπορεί έτσι να οδηγήσει το ΠΑΣΟΚ σε μία αναγκαστική συναίνεση που θα το απονευρώνει πολιτικά, κοινωνικά και ιδεολογικά.
Είναι φανερό ότι το στρατήγημα αυτό της Νέας Δημοκρατίας έχει ως στόχο την εξώθηση του ΠΑΣΟΚ από την καίρια θέση που κατέχει στο μέσο του πολιτικού και ιδεολογικού φάσματος. Μία μετατόπιση του ΠΑΣΟΚ προς τα δεξιά στερείται ιστορικής, κοινωνικής, πολιτικής και αισθητικής λογικής. Μία μετατόπιση του ΠΑΣΟΚ προς τα αριστερά θα του στερούσε το εύρος και την πολυσυλλεκτικότητα που προσιδιάζουν στον βασικό του στόχο, ο οποίος είναι η συγκρότηση πλειοψηφικών ρευμάτων. Άρα επιδίωξη της Νέας Δημοκρατίας θα είναι η μετατόπιση του ΠΑΣΟΚ εκτός του συμβατικού πολιτικού και ιδεολογικού φάσματος, μέσω της καλλιέργειας ενός κλίματος ιδεολογικής και πολιτικής απροσδιοριστίας. Και είναι προφανές ότι σε κάτι τέτοιο το ΠΑΣΟΚ όχι μόνο δεν έχει λόγο να συμπράξει, αλλά αντιθέτως έχει κάθε λόγο να αντισταθεί.
Βασικό άρα και επείγον καθήκον του ΠΑΣΟΚ, για την υπέρβαση της εκλογικής ήττας και τη διαμόρφωση μιας στρατηγικής αυτοανανέωσης του, είναι - όπως είπαμε - η εμμονή στην καθαρότητα των πολιτικών και ιδεολογικών του αναφορών. H νεωτερική αλλά και αποτελεσματική λειτουργία του ως εκφραστή της δημοκρατικής προοδευτικής παράταξης, με την έννοια της ευρύτατης κεντροαριστεράς.
Εο ΠΑΣΟΚ, ως ευρωπαϊκό σοσιαλιστικό κόμμα, ως κόμμα που έχει ενσωματώσει τη δική του παράδοση αλλά και τις παλαιότερες παραδόσεις προγενέστερων οργανωτικών εκδοχών της δημοκρατικής προοδευτικής παράταξης, ως κόμμα ανοικτό, δηλαδή ως κόμμα δημοκρατικό, συλλογικό και αποκεντρωμένο, οφείλει να επεξεργαστεί μία δέσμη πολιτικών προτάσεων και πρωτοβουλιών που να αποκαθιστούν τη σχέση του με τους δύο κρίσιμους συντελεστές στους οποίους αναφερθήκαμε χθες, δηλαδή και με τον συντελεστή της κοινωνικής ανασφάλειας και με τον συντελεστή της πολιτικής ηγεμονίας. Μόνο κατά τον τρόπο αυτό το ΠΑΣΟΚ μπορεί να ανασυγκροτηθεί τόσο ως ισχυρός κοινωνικός συνασπισμός όσο και ως πλειοψηφικό πολιτικό ρεύμα.
Οι ευρωεκλογές του Ιουνίου μπορούν να λειτουργήσουν ως μία εξαιρετική ευκαιρία γι' αυτόν τον αναγκαίο πολιτικό και ιδεολογικό αυτοπροσδιορισμό του ΠΑΣΟΚ, μέσα στις νέες συνθήκες που δημιουργήθηκαν μετά το αποτέλεσμα των εκλογών του Μαρτίου. Χρειάζεται συνεπώς να «επινοήσουμε» το πολιτικό αντικείμενο των επικείμενων ευρωεκλογών που για πρώτη φορά μετά την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση συμβαίνει να διεξάγονται τρεις μόλις μήνες έπειτα από εθνικές εκλογές. H πρώτη συνεπώς μετεκλογική μας πρωτοβουλία πρέπει να είναι η επιβολή της ημερήσιας διάταξης του πολιτικού και κοινωνικού διαλόγου που πρέπει να προηγηθεί των ευρωεκλογών.
Κατά τον τρόπο αυτό, το ΠΑΣΟΚ θα δείξει ότι έλαβε τα μηνύματα και σέβεται τις αποφάσεις των πολιτών. Ότι δεν παρασύρεται σε περιττές ομφαλοσκοπήσεις και εσωτερικές τριβές. Ότι γνωρίζει καλά και σέβεται τις κοινωνικές και ιδεολογικές του αναγωγές. Ότι μπορεί να λειτουργήσει ως εγγυητής των δικαιωμάτων των πολιτών και ως αντίβαρο στην ισχυρή πλειοψηφία της Νέας Δημοκρατίας. Ότι είναι και πάλι σε θέση να αναλαμβάνει πολιτικές πρωτοβουλίες που έχουν ιδιαίτερη σημασία, καθώς πολύ σύντομα οι πολίτες καλούνται να ξαναψηφίσουν. Το ζητούμενο δεν είναι μια νευρική και άμεση ρεβάνς, αλλά η υπέρβαση του κινδύνου μιας «χαλαρότητας» που δημιουργεί σε ορισμένους η κόπωση των εθνικών εκλογών και η απογοήτευση για το αποτέλεσμα τους.
H στενή παρακολούθηση της Ολυμπιακής προετοιμασίας και των εξελίξεων του Κυπριακού, η επεξεργασία που αντικειμένου των ευρωεκλογών, ο συστηματικός μετασχηματισμός του ΠΑΣΟΚ σε ανοικτό κόμμα και η ειλικρινής ανασύσταση των σχέσεων του ΠΑΣΟΚ με τα προνομιακά κοινωνικά ακροατήρια, του είναι ένα πολύ ενδιαφέρον αλλά και αναγκαίο προοίμιο για τη διαμόρφωση της νέας φυσιογνωμίας του ΠΑΣΟΚ. 
* Άρθρο Ευ. Βενιζέλου στα ΝΕΑ, 23 Μαρτίου 2004
