Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
Ευάγγελος Βενιζέλος
Πανδημία και θεμελιώδη δικαιώματα - Οι προκλήσεις του εμβολιασμού
Για να φθάσουμε στο σημείο να μιλάμε για τη ροή του εμβολιασμού επιδιώκοντας την ανοσία της αγέλης, τη διακοπή της μετάδοσης της νόσου και την επάνοδο στην κανονικότητα, περάσαμε μία δύσκολη περίοδο κατά την οποία κυριαρχούσε μία άλλη συζήτηση, που εν πολλοίς είναι ακόμη ζωντανή, για το εάν η προστασία της υγείας και της ζωής, επιτρέπει να περιορισθούν αλλά θεμελιώδη δικαιώματα. Η ίδια η ελευθερία της κίνησης και της μετακίνησης που βρίσκεται στον πυρήνα πολλών θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως η οικονομική ελευθερία, η ελευθερία της εκπαίδευσης, η ελευθερία της πολιτιστικής δημιουργίας, η θρησκευτική ελευθερία και ιδίως η ελευθερία του συνέρχεσθαι για λατρευτικούς λόγους. Με ενδιαφέρουσες εξαιρέσεις τα περιοριστικά μέτρα έγιναν διεθνώς αποδεκτά από τα δικαστήρια.
Είδαμε τα προβλήματα που δημιούργησε η υποχρεωτική χρήση της μάσκας, που δεν συνιστά περιορισμό της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης, αλλά περιορισμό, δηλαδή προϋπόθεση για την άσκηση του δικαιώματος στην ελευθερία της κίνησης, της μετακίνησης και του συναναστρέφεσθαι.
Περάσαμε από μία μεγάλη συζήτηση για το πώς μπορεί να οργανωθεί η ιχνηλάτηση των κρουσμάτων μέσω των διαφόρων εφαρμογών στα κινητά τηλέφωνα ή άλλων συναφών μεθόδων και αυτό σε κάποιες χώρες, όπως η Κίνα, εφαρμόζεται εντατικά. Στην Ευρώπη δεν έχουν δημιουργηθεί μείζονα προβλήματα.
Ζήσαμε –όχι στην Ελλάδα ευτυχώς, αλλά σε χώρες ανεπτυγμένες, όπως είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, και η Ιταλία – το ζήτημα της χωρητικότητας των μονάδων εντατικής θεραπείας, την εκ των πραγμάτων υποχρέωση του γιατρού να προβεί σε κάποιο είδος επιλογής ή έστω διαμόρφωσης σειράς προτεραιότητας για το ποιος θα μπει στον αναπνευστήρα, ποιος θα εισαχθεί στη ΜΕΘ.
Το εμβόλιο θέτει τώρα τα δικά του βιοηθικά και νομικά ζητήματα για τη σειρά προτεραιότητας, για τον εθελοντικό ή υποχρεωτικό του χαρακτήρα. Εθελοντικός είναι ο εμβολιασμός στις χώρες μέλη της ΕΕ, αλλά η μη συμμετοχή στον εμβολιασμό μπορεί να έχει σοβαρές πρακτικές συνέπειες.
Ο Έλληνας Πρωθυπουργός πρότεινε στην ΕΕ να εισαχθεί ή μάλλον να τυποποιηθεί ένα είδος «διαβατηρίου εμβολιασμού». Το ζήτημα δεν αφορά όμως μόνον τα αεροπορικά ταξίδια, τον τουρισμό ή παρεμφερείς δραστηριότητες, αλλά την κατάσταση στα μέσα μεταφοράς, στους χώρους οργανωμένης διαβίωσης, στα σχολεία. Μπορεί κάποιος να είναι γιατρός ή νοσηλευτής και να αρνείται να εμβολιασθεί; Τι θα γίνει με τους εργαζόμενους στην εστίαση ως δραστηριότητα υγειονομικού ενδιαφέροντος; Βεβαίως, όλοι θα επωφεληθούν από μία γενικευμένη ανοσία, οψέποτε, αλλά ως τότε;
Υπάρχουν πάντα ζητήματα σχετικά με τα αρχεία και τα προσωπικά δεδομένα. Δηλαδή, ένας όγκος νομικών ερωτημάτων που βρίσκονται στην καρδιά του κράτους δικαίου.
Περιμένουμε μία πολύ σημαντική απόφαση για τον εμβολιασμό από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει αποφανθεί με πρόσφατη συναφή απόφαση, πάντα όμως για τα παιδικά εμβόλια και όχι για το εμβόλιο κατά της COVID. Συνάγουμε συμπεράσματα από το γνωστό παλιό πρόβλημα του υποχρεωτικού εμβολιασμού των νηπίων και των παιδιών για να καταλήξουμε σε συμπεράσματα ως προς το επείγον παγκόσμιο ζήτημα του εμβολιασμού κατά της COVID-19. Όμως όλα αυτά αφορούν τον ανεπτυγμένο κόσμο, για τον Τρίτο Κόσμο, για τις χώρες σε χαμηλότερο επίπεδο ανάπτυξης, τα επίπεδα ανοσίας δεν προβλέπεται να είναι υψηλά στο ίδιο χρονικό σημείο. Οι οικονομικές ανισότητες λειτουργούν εμφανώς πλέον ως ανισότητες σε σχέση με την προστασία από τον κορωνοϊό. Αυτό είναι το περίγραμμα της συζήτησης μας. -
* Κείμενο που προέκυψε από την ομότιτλη συζήτηση που πραγματοποίησε ο Κύκλος Ιδεών στις 28.1.2021, στο πλαίσιο του συμποσίου «Επιδημίες: Μια διαχρονική απειλή, μία πρόκληση για το μέλλον» που διοργάνωσε η «Πρωτοβουλία 1821 - 2021» με τη συνεργασία του Ινστιτούτου Παστέρ, του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών/Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, του Κύκλου Ιδεών και τη συμβολή του King’s College London, και δημοσίευθηκε στο σχετικό αφιέρωμα της Καθημερινής στις 14.2.2021. Για το κείμενο της απομαγνητοφώνησης της συζήτησης, δείτε εδώ: https://ekyklos.gr/sb/800-transcription-pandimia-themeliodi-dikaiomata-kai-dimokratia-i-proklisi-tou-emvoliasmoy.html
28.1.2021, Πανδημία, θεμελιώδη δικαιώματα και δημοκρατία - Η πρόκληση του εμβολιασμού from Evangelos Venizelos on Vimeo.
