4 Φεβρουαρίου 2009
Αγόρευση Ευ. Βενιζέλου στην Ειδική Συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής, αφιερωμένη στη μνήμη του Νικόλαου Πλαστήρα.
Κυρίες και κύριοι Βουλευτές, μου προκαλεί τεράστιο ενδιαφέρον το γεγονός ότι μέσα σε μια τόσο κρίσιμη και βαριά πολιτική συγκυρία, μέσα σε μια τόσο οξεία οικονομική κρίση, διακόπτουμε την ενασχόλησή μας με τα τρέχοντα προκειμένου να καταφύγουμε στην ιστορία. Το θεωρώ αυτό πολλαπλά ενδιαφέρον και χρήσιμο.
Το σημερινό πολιτικό μνημόσυνο του Νικολάου Πλαστήρα δεν πρέπει συνεπώς να το δούμε ως καθυστερημένη εκπλήρωση χρέους της Βουλής προς έναν μεγάλο Έλληνα, προς έναν άξιο της πατρίδος, ούτε ως μια απλή κοινοβουλευτική τελετουργία. Πρέπει να το δούμε ως μια ευκαιρία, σπάνια στις μέρες μας, δημόσιου στοχασμού για τη σχέση μας με την ιστορία. Γιατί το απαύγασμα της φιλοσοφίας της ιστορίας είναι πως το μέλλον βρίσκεται μέσα στο παρελθόν. Φυσικά δεν αναφέρομαι σε μια πομπώδη «σχολική» ιστορία ούτε σε μια «παραταξιακή» ιστορία, αλλά στην κοινή εθνική ιστορία, που είναι η στέρεη βάση του κοινού και ίσου πατριωτικού μας αισθήματος. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία σε μια περίοδο κατά την οποία έχει διαταραχθεί η κοινωνική συνοχή και έχουν εκπέσει σχεδόν στο σύνολό τους οι κώδικες αξιών.
Ας αποφύγουμε σήμερα, τιμώντας μια τόσο σημαντική και θαρραλέα προσωπικότητα όπως ο Νικόλαος Πλαστήρας, την εύκολη και ιδεολογική χρήση της ιστορίας. Ας εμπνευστούμε από τον Διονύσιο Σολωμό που μας διδάσκει πως εθνικό είναι το αληθές.
Ο Νικόλαος Πλαστήρας, κυρίες και κύριοι Βουλευτές, προσφέρεται για την άσκηση αυτή, γιατί είναι μια ιστορική προσωπικότητα που διέσχισε ολόκληρο το πρώτο μισό του ταραχώδους 20ου αιώνα. Διέσχισε πενήντα κρίσιμα και γεμάτα χρόνια της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής ιστορίας έφιππος, υπερήφανος, λυγερός, πιστός σε αρχές, περιπετειώδης ως ένας γνήσιος λεβέντης.
Η αναγωγή μας δε σε αυτά τα πρώτα πενήντα χρόνια του 20ου αιώνα μας επιτρέπει να καταλάβουμε πόσο μεγάλη απόσταση χωρίζει την Ελλάδα της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, παρά τα προβλήματά της, παρά τις εντάσεις που υπάρχουν, παρά τις αγωνίες που διαπερνούν το σώμα της ελληνικής κοινωνίας, από την περίοδο του Νικολάου Πλαστήρα. Η απόσταση της σημερινής Ελλάδας είναι πολύ μεγάλη όχι μόνο σε σχέση με τις δεκαετίες του Μακεδονικού Αγώνα ή των Βαλκανικών Πολέμων ή του εθνικού διχασμού ή της Μικρασιατικής Καταστροφής αλλά και από το μετεμφυλιακό ψυχροπολεμικό κράτος της δεκαετίας του ’50, από τα πρώτα πέτρινα χρόνια της δεκαετίας του ’50.
Καταλαβαίνουμε, μιλώντας για τον Νικόλαο Πλαστήρα και την εποχή του, όπως επιγράφει το σπουδαίο έργο του ο Σέφης Αναστασάκος, πόσο μεγάλη σημασία έχει να λειτουργούν οι δημοκρατικοί και δικαιοκρατικοί θεσμοί, το Σύνταγμα, ο πολιτικός πολιτισμός. Και έχει πολύ μεγάλη σημασία επίσης να καταλάβουμε, με αφορμή την τιμή στην μνήμη του Νικολάου Πλαστήρα εδώ στην Αίθουσα της Βουλής των Ελλήνων, πως αυτά που μας χωρίζουν είναι πολύ λίγα σε σχέση με αυτά που μας ενώνουν και πρέπει να μας ενώνουν ως τόπο, ως έθνος. Χωρίς να υποτιμώ ούτε τις κοινωνικές συγκρούσεις, ούτε τις ταξικές διαφορές, ούτε τις ιδεολογικές διαφωνίες, ούτε τις πολιτικές εντάσεις που τρέφουν τη δημοκρατία.
Ο Νικόλαος Πλαστήρας, ο Μαύρος Καβαλάρης του Μικρασιατικού Αγώνα έχει εγγραφεί στην εθνική συνείδηση ως υπόδειγμα πατριωτισμού, αγωνιστικότητας και ανιδιοτέλειας. Έχει εγγραφεί στην κοινή μνήμη των Ελλήνων ως υπόδειγμα δημόσιας ηθικής και αυτό είναι ίσως σημαντικότερο από οποιαδήποτε αναφορά στις λεπτομέρειες του πλούσιου βιογραφικού του, στρατιωτικού και πολιτικού, από οποιαδήποτε αναφορά σε έργα. Τελικά στην ιστορία, όπως και στην πολιτική, το ποιος είσαι είναι εξίσου σημαντικό με το τι έκανες.
Ο Νικόλαος Πλαστήρας είναι, λοιπόν, ένας άνθρωπος της εποχής του, μιας ταραγμένης εποχής. Ξεκίνησε ως ένστολος πολίτης της εποχής του, κάτι που σήμερα ίσως ξενίζει, όταν το συνειδητοποιούμε. Συγκρουσιακός, εμβληματική φυσιογνωμία των στρατιωτικών κινημάτων στην δεκαετία του ’20, στην δεκαετία του ’30. Ας σκεφτούμε, όμως, ότι χωρίς αυτά τα στρατιωτικά κινήματα, που μας παραξενεύουν με τα κριτήρια του 21ου αιώνα, δεν θα είχαν γίνει μεγάλες, οι μεγαλύτερες ίσως προοδευτικές τομές, θεσμικές αλλά και οικονομικές και κοινωνικές που έγιναν, με χαρακτηριστικότερο το έργο που εκπήγασε από το κίνημα στο Γουδί και την ανορθωτική προσπάθεια του Ελευθερίου Βενιζέλου. Άλλωστε ο Νικόλαος Πλαστήρας, όπως και όλες οι μεγάλες προσωπικότητες του Βενιζελισμού -ο Παπαναστασίου, ο Καφαντάρης, ο Σοφοκλής Βενιζέλος, ο Θεμιστοκλής Σοφούλης- γίνεται ιστορικά αντιληπτός στην ολότητά του σε αναφορά ή πολλές φορές σε αντίστιξη με το μεγάλο πολιτικό, με τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Έχει επίσης πολύ μεγάλη σημασία να σημειώσουμε ότι ο Νικόλαος Πλαστήρας, ακριβώς επειδή υπήρξε μεγάλος, ανιδιοτελής, οραματιστής, συνέδεσε το όνομά του και με μία μεγάλη προσπάθεια οικονομικής ανασυγκρότησης, με τα μεγάλα έργα, με τη Λίμνη Πλαστήρα, στην οποία αναφέρθηκε προηγουμένως και κατά το λόγο της αρμοδιότητάς του ως εκπρόσωπος του Νομού Καρδίτσας ο Πρόεδρος του Σώματος, αλλά και με τη θέσπιση του Συντάγματος του 1952 που, παρά την κριτική που του ασκήθηκε, ήταν ένα συνταγματικό κείμενο που στα μετεμφυλιακά και ψυχροπολεμικά δεδομένα λειτούργησε, παρ’ ότι εκ γενετής υπονομευμένο από το παρασύνταγμα που είχε συγκροτηθεί και λειτουργούσε ήδη από το 1944, από την απελευθέρωση, από τη λήξη της γερμανικής κατοχής.
Φυσικά, όπως συμβαίνει με όλες τις μεγάλες γοητευτικές, πολυσύνθετες και αντιφατικές προσωπικότητες που γράφουν ιστορία μαζί με το λαό, υπάρχουν και για το Νικόλαο Πλαστήρα πράγματι πολλά θέματα ανοικτά στην ιστορική συζήτηση, ανοικτά ένθεν κακείθεν. Η συμμετοχή του στη δίκη και την εκτέλεση των Έξι, η συμμετοχή του στο Κίνημα του ’33, η κρίσιμη περίοδος του 1945 και της Βάρκιζας, η προσπάθειά του να επιβάλει τα «μέτρα ειρηνεύσεως» συγκρουόμενος με δίκτυα άσκησης γκρίζας εξουσίας, που με κορμό τον ΙΔΕΑ κυριαρχούσαν τότε στο πολιτικό παρασκήνιο αλλά και στο πολιτικό προσκήνιο πάρα πολύ συχνά. Και βέβαια ιδιαίτερη σημασία έχει η καταλυτική συμβολή του στην ανασυγκρότηση των κεντρώων δυνάμεων. Η ΕΠΕΚ είναι πάντα ένα σημείο αναφοράς, η Εθνική Προοδευτική Ένωση Κέντρου. Αυτά, όμως, συνέβαιναν στη δεκαετία του ’50. Έπρεπε να φτάσουμε στη Μεταπολίτευση, στον Ανδρέα Παπανδρέου, για να μπορέσει το όραμα αυτό να αποκτήσει τα πλήρη χαρακτηριστικά του με τη μορφή ενός κινήματος εθνικού, κοινωνικού και πολιτικού ριζοσπαστισμού.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, η προσωπικότητα και η μνήμη του Νικολάου Πλαστήρα είναι μια πολύτιμη εθνική περιουσία, που οφείλουμε να τη διαφυλάξουμε. Οφείλουμε να την κατανοήσουμε, να διδαχθούμε απ’ αυτήν, να συνομιλήσουμε μ’ αυτήν ιδίως τώρα, που χρειάζεται να βρούμε ξανά πηγές έμπνευσης και αισιοδοξίας. Ιδίως τώρα, που χρειάζεται να αποκαταστήσουμε την πολιτική και κοινωνική εμπιστοσύνη. Ιδίως τώρα, που πρέπει όλοι να στρατευθούμε στην προσπάθεια αναστήλωσης της δημόσιας ηθικής. Ιδίως τώρα, που πρέπει να κάνουμε κοινό σύνθημά μας το αίτημα για ανόρθωση, όπως το διετύπωσε το 1909 ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ευχαριστώ πολύ.
[Μπορείτε να παρακολουθήσετε την αγόρευση, εδώ]
