27.5.2023
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στα ΝΕΑ Σαββατοκύριακο
Η δευτεροβάθμια κρίση του εκλογικού σώματος στις 25 Ιουνίου
Οι δίδυμες βουλευτικές εκλογές του 2023 έχουν την ιδιορρυθμία να εμπεριέχουν διπλό μηχανισμό επαναξιολόγησης. Αυτός συνίσταται στη δυνατότητα που έχει το εκλογικό σώμα στις δεύτερες εκλογές να επιβεβαιώσει ή ενδεχομένως να μεταβάλει έστω οριακά τις επιλογές που έκανε στις πρώτες και επιπλέον να συνεκτιμήσει το γεγονός ότι οι δεύτερες εκλογές διεξάγονται με άλλο εκλογικό σύστημα που επαυξάνει σημαντικά τον αριθμό των εδρών του πρώτου κόμματος. Αυτοί οι δυο μηχανισμοί συνυπάρχουν για πρώτη φορά τώρα στα σχεδόν πενήντα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Οι προηγούμενες πολλαπλές εκλογές, τριπλές το 1989/1990 και διπλές το 2012, είχαν διεξαχθεί χωρίς να μεσολαβήσει αλλαγή του εκλογικού συστήματος.
8 Μαΐου 2023
Ευάγγελος Βενιζέλος *
Η Στοά Μοδιάνο στο σύμπαν των αγορών της Θεσσαλονίκης
Παρακαλώ να μου συγχωρεθεί ο αυτοβιογραφικός τόνος, αλλά η σχέση με τις αγορές του κέντρου της Θεσσαλονίκης είναι βασικό κεφάλαιο της παιδικής μου ηλικίας και της λεγόμενης προσωπικής μυθολογίας. Με τους εξωραϊσμούς και τους συμβολισμούς της. Μου είναι, συνεπώς, δύσκολο να δω αυτούς τους τόπους στα κανονικά τους μεγέθη. Τους μεγεθύνει ο φακός των αναμνήσεών μου, χωρίς, πιστεύω, να τους αλλοιώνει. Αντιθέτως ίσως, με την άνεση μιας αναδρομικής παιδικότητας - που ελπίζω να μη γίνεται παλιμπαιδισμός - να μπορώ να κάνω πιο ουσιαστική αυτή τη μικρή άσκηση μνήμης και πατριδογνωσίας.
Παρότι γεννήθηκα και έζησα τα πρώτα παιδικά μου χρόνια στους Αμπελοκήπους, στη Δυτική Θεσσαλονίκη, φοίτησα σε δημόσια σχολεία του Κέντρου, στο 41ο Δημοτικό και στο διπλανό Β´ Γυμνάσιο Αρρένων της οδού Ικτίνου, έχοντας ως σημείο αναφοράς το γραφείο του πατέρα μου στην οδό Αριστοτέλους. Βρισκόμουν καθημερινά μέσα στο μαγνητικό πεδίο των αγορών. Τις διέσχιζα, ζούσα τον ρυθμό τους, ήξερα τους θορύβους και τις μυρωδιές, με αναγνώριζαν οι πωλητές, κυκλοφορούσα ανάμεσα στους πάγκους. Έχω απασχοληθεί ως «βοηθός οπωροπώλης» της προσκολλήσεως.
3 Μαΐου 2023
Ευάγγελος Βενιζέλος *
Κρίσιμες νομικές πτυχές των συμφωνιών Ελλάδας - Αιγύπτου και Ελλάδας - Ιταλίας για την οριοθέτηση της ΑΟΖ
Είχα την ευκαιρία να διατυπώσω σε διάφορα κείμενα την πολιτική μου αξιολόγηση σχετικά με τις συμφωνίες που συνήψε η Ελλάδα για την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με την Ιταλία στις 9 Ιουνίου 2020 και με την Αίγυπτο στις 6 Αυγούστου 2020[1]. Ήδη οι δυο συμφωνίες κυρώθηκαν και απέκτησαν την ισχύ που ορίζεται στο άρθρο 28 παρ.1 του Συντάγματος, η πρώτη με το νόμο 4716/2020 (ΦΕΚ Α ´ 163 / 28.8.2020) και η δεύτερη με το νόμο 4717/2020 (ΦΕΚ Α ´ 164/28.8.20).
Πριν την (ενιαία) συζήτηση στη Βουλή (συνεδρίαση ΡϞΓ' της 26ης Αυγούστου 2020) για την ψήφιση των δυο παραπάνω κυρωτικών νόμων είχα αναδείξει οκτώ σημεία - νομικά και πραγματολογικά - που θεωρούσα ιδιαίτερα κρίσιμα, προκειμένου η Ελληνική Κυβέρνηση να προβεί, εφόσον το θεωρούσε νομικά αναγκαίο και πολιτικά εφικτό, σε σχετικές δηλώσεις εκ μέρους της Ελληνικής Δημοκρατίας[2]. Από τα σημεία αυτά τα περισσότερα αφορούσαν τη συμφωνία με την Αίγυπτο, εμμέσως όμως ή εξ αντιδιαστολής και τη συμφωνία με την Ιταλία. Όπως προκύπτει από τη συζήτηση και ιδίως από τις αγορεύσεις του Πρωθυπουργού και του Υπουργού Εξωτερικών, ορισμένα από τα σημεία αυτά - θα τα δούμε αναλυτικότερα αμέσως παρακάτω (II-IX) - απασχόλησαν την Κυβέρνηση και έγιναν αντικείμενο κρίσιμων κατά το Διεθνές Δίκαιο δηλώσεων που έχουν περιληφθεί στα πρακτικά της Βουλής.
15 Απριλίου 2023
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην Καθημερινή, στο αφιέρωμα «Η Ανάσταση που προσδοκώ»
Είναι εύκολο να προσδοκάς μια ανάσταση συνεκδοχική. Συνώνυμη της ανάτασης, της ανάκαμψης ή της υπέρβασης. Μια ανάσταση πολιτική, οικονομική, ακόμη και εθνική. Μια ανάσταση της φύσης, των αισθήσεων ή του παρελθόντος.
Το δύσκολο είναι να διαχειρίζεσαι την κατά κυριολεξία Ανάσταση που θέτει το όριο της θνητότητας και του ορθολογισμού μας. Η Ανάσταση είναι πολλαπλή σύνοψη, της θεολογίας πρωτίστως, αλλά και της ανθρωπολογίας, της φιλοσοφίας, της επιστήμης, της τέχνης. Δεν είναι ένα θαύμα που ενδέχεται να συμβεί, αλλά μια προσδοκία που δεν υπόκειται σε προθεσμίες, ούτε πολύ περισσότερο σε λογικό έλεγχο. Μια προσδοκία των πιστών ή μήπως κατά βάθος όλων, ακόμη και εκείνων που δεν μπορούν να την αποδεχθούν λογικά, αλλά θα τη δέχονταν ευχαρίστως αν συνέβαινε;
8 Απριλίου 2023
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στα ΝΕΑ Σαββατοκύριακο
Εθνική ατζέντα και μεταπλειοψηφικές συναινέσεις:
Πέρα από τη σύγκρουση αυτοδυναμίας - συνεργασίας
Στην παρατεταμένη προεκλογική περίοδο που διανύουμε, κυριαρχεί πλέον η σύγκρουση ανάμεσα σε δυο πολιτικά αφηγήματα, αυτό της αυτοδύναμης / μονοκομματικής κυβέρνησης που δεν αρκείται στην ανάδειξη των πλεονεκτημάτων της αλλά θεωρεί επικίνδυνη για την πορεία της χώρας μια κυβέρνηση συνεργασίας και το αντίστροφο αφήγημα της ανάγκης για κυβερνητικές συνεργασίες που αποτρέπουν τα εκφυλιστικά φαινόμενα της μονοκομματικής αυτάρκειας και αυταρέσκειας.
Η ταύτιση των μονοκομματικών κυβερνήσεων με το εκλογικό σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής που κυριαρχεί τα πενήντα χρόνια της Μεταπολίτευσης, δεν είναι ακριβής. Τα κρίσιμα παραδείγματα κυβερνήσεων συνεργασίας, οι κυβερνήσεις Παπαδήμου ( ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και ο τότε ΛΑΟΣ ) και Σαμαρά - Βενιζέλου (αρχικά με τη συμμετοχή της τότε ΔΗΜΑΡ), προέκυψαν με εκλογικό σύστημα «ενισχυμένης» και όχι «απλής» αναλογικής και κλήθηκαν να διαχειριστούν καταστάσεις οξείας κρίσης και να λάβουν δύσκολες και αντιδημοφιλείς αποφάσεις.
Μάρτιος 2023
Μικρή εισαγωγή στο Σύνταγμα και στο Συνταγματικό Δίκαιο
Ένα εισαγωγικό μάθημα και μια συζήτηση
Πρόλογος
Τον Οκτώβριο του 2019 επανήλθα στα διδακτικά μου καθήκοντα ως καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης μετά από μακρά περίοδο αναστολής λόγω των βουλευτικών και κυβερνητικών μου καθηκόντων. Η περίοδος της αναστολής αφορούσε τη διδασκαλία γιατί, ευτυχώς για εμένα, η ερευνητική και πρακτική ενασχόλησή μου με το αντικείμενο του Συνταγματικού Δικαίου ήταν όλα αυτά τα χρόνια (1993-2019) έντονη και συνεχής. Η διδασκαλία έχει όμως τις δικές της υψηλές απαιτήσεις και τη δίκη της μοναδική γοητεία. Ιδίως η προπτυχιακή διδασκαλία σε νέους φοιτητές που εισέρχονται στο πεδίο της νομικής επιστήμης. Πρόκειται για έργο κοπιώδες και άκρως υπεύθυνο. Τα πιο σύνθετα μαθήματα και κυρίως τα μεταπτυχιακά και μεταδιδακτορικά σεμινάρια είναι πολύ πιο εύκολα για τον διδάσκοντα από την άποψη αυτή.
19 Μαρτίου 2023
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στο Βήμα της Κυριακής
Τι είναι και τι δεν είναι το «επιτελικό κράτος»
Το καλοκαίρι του 2019 η Κυβέρνηση εισηγήθηκε το νόμο 4622/ 2019 που φέρει τον τίτλο «Επιτελικό Κράτος: οργάνωση, λειτουργία και διαφάνεια της Κυβέρνησης, των κυβερνητικών οργάνων και της κεντρικής δημόσιας διοίκησης.».
Στην αιτιολογική έκθεση του νόμου δηλώνεται ότι: «Με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου επιχειρείται μια σημαντική τομή στη λειτουργία του ελληνικού Κράτους, καθώς συστηματοποιείται και κωδικοποιείται σε ένα ενιαίο νομοθέτημα το σύνολο των διατάξεων που διέπουν την οργάνωση, τη λειτουργία και τη διαφάνεια της Κυβέρνησης, των κυβερνητικών οργάνων και της κεντρικής δημόσιας διοίκησης.» Στην «κεντρική δημόσια διοίκηση» αναφέρονται μόλις τρία σύντομα και γενικόλογα άρθρα (18 - 20). Ο νόμος έχει συνεπώς ως βασικό αντικείμενο την οργάνωση και λειτουργία της Κυβέρνησης την οποία ταυτίζει με την έννοια του «επιτελικού κράτους».
22 Ιανουαρίου 2023
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην Καθημερινή της Κυριακής
Από τη φοβική στη μαχόμενη δημοκρατία
Η σύγχρονη φιλελεύθερη δημοκρατία γίνεται εύκολα φοβική, αλλά διστάζει να δρα ως μαχόμενη. Αγωνιά και φοβάται για τα εκλογικά αποτελέσματα σε πολλές δυτικές χώρες - οι πρόσφατες ενδιάμεσες εκλογές για το Κογκρέσο στις ΗΠΑ είναι ένα παράδειγμα - στις οποίες οι επιλογές του εκλογικού σώματος μπορεί να θέσουν σε αμφισβήτηση τις ίδιες τις αξίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Από την άλλη πλευρά, ως μαχόμενη δημοκρατία πρέπει να σέβεται τη συνταγματική νομιμότητα και τον δημοκρατικό πλουραλισμό.
Ο Ένγκελς θυμίζει την περιβόητη φράση που είπε το 1849 ο Odilon Barrot, πρωθυπουργός του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, στη γαλλική Εθνική Συνέλευση, «La légalité nous tue». Η νομιμότητα μας σκοτώνει. Μεταφέροντας τη φράση αυτή στα σημερινά συμφραζόμενα, μπορούμε να πούμε ότι θέτει το ζήτημα της δύσκολης ισορροπίας ανάμεσα στον δημοκρατικό φόβο και στη συνταγματική άμυνα.
15 Ιανουαρίου 2023
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στο Βήμα της Κυριακής
Εθνική αναστοχαστική ενότητα
Η Ελληνική Δημοκρατία, προεδρευόμενη και κοινοβουλευτική, όπως ορίζει το Σύνταγμα, διαθέτει τη θεσμική ισχύ και την πολιτική αυτοπεποίθηση που της επιτρέπει να είναι μεγάθυμη και συμπεριληπτική. Η ιστορική μνήμη είναι προϋπόθεση του μέλλοντος. Αυτό όμως αφορά μια μνήμη που τροφοδοτείται από την ιστορική διερεύνηση και γνώση. Το κατά βάθος ζητούμενο είναι μια εθνική αναστοχαστική ενότητα.
Ο θάνατος του Κωνσταντίνου μας υπενθυμίζει καταρχάς ότι πλησιάζουμε στην επέτειο των πενήντα ετών από τη Μεταπολίτευση του 1974 (συμπεριλαμβανομένου προφανώς του δημοψηφίσματος της 8ης Δεκεμβρίου) με αυτόν απόντα. Η συμμετοχή του στην Ιστορία της περιόδου αυτής συνίσταται ουσιαστικά στην αποδοχή του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος και της πολιτειακής μεταβολής που συντελέστηκε. Η απόφαση της δικτατορίας να μεταβάλλει την πολιτειακή μορφή μιας εικονικής δημοκρατίας καταργώντας τη βασιλεία, τέθηκε υπό την κρίση του ελληνικού λαού υπό συνθήκες δημοκρατίας. Μιας δημοκρατίας που διαμόρφωνε, με προσεκτικά, εντέλει υποδειγματικά βήματα, τα οριστικά και στέρεα θεσμικά υλικά της.
11.1.2023
Επιστημονική μελέτη- σχόλιο του Ευάγγελου Βενιζέλου στην 1/2023 Γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ψηφιακό νομικό περιοδικό Constitutionalism.gr & στο περιοδικό ΔτΑ (2023) 96, σελ 415 -423 [PDF]
Η σχέση εισαγγελικών αρχών και ανεξάρτητων αρχών - Σεβασμός ή παραβίαση των εγγυήσεων του κράτους δικαίου
Σχόλιο στην 1/2023 Γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου
Τέσσερα βασικά ζητήματα θέτει η 1/2023 Γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου.
Πρώτον, το ζήτημα του σεβασμού των ορίων της γνωμοδοτικής αρμοδιότητας του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου με κριτήριο τη σχετική νομοθετική ρύθμιση και τη σχετική πάγια πρακτική της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου.
Δεύτερον, το ζήτημα της ερμηνείας του Συντάγματος με σεβασμό όχι μόνο προς τις επιστημονικές μεθόδους ερμηνείας αλλά και προς τους επιτακτικούς νομικούς κανόνες ερμηνείας που θέτει το ίδιο το Σύνταγμα.
