10.6.2025
Χαιρετισμός Ευάγγελου Βενιζέλου στην έναρξη του συνεδρίου,
«Πενήντα χρόνια από το Σύνταγμα του 1975», στο Ζάππειο Μέγαρο
Θεοφιλέστατε, Σεβασμιώτατε, κύριοι Πρόεδροι, κυρία Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι δικαστικοί και εισαγγελικοί λειτουργοί, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι στο πανεπιστήμιο και στη δικηγορική κοινότητα, σας υποδέχομαι με πολύ μεγάλη χαρά στο συνέδριό μας για τα 50 χρόνια από το Σύνταγμα του 1975 με τον υπότιτλο «Η συνταγματική υπόσχεση της μεταπολίτευσης και η ποιότητα της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου». Η παρουσία σας είναι πολύ μεγάλη τιμή για τους οργανωτές, για τον Κύκλο Ιδεών, αλλά και για τη διαΝΕΟσις που συμπράττει και για το Οικονομικό Forum των Δελφών. Ιδιαίτερη τιμή για τους οργανωτές είναι η αιγίδα που έχει παραχωρήσει η Βουλή των Ελλήνων με απόφαση του Προέδρου της κ. Νικήτα Κακλαμάνη. Θα έχουμε επίσης την πολύ μεγάλη, πολιτειακού χαρακτήρα, τιμή στην τελετή λήξης του συνεδρίου αύριο βράδυ, στο Αίθριο του Ζαππείου που μας φιλοξενεί, να έχουμε κοντά μας και τον Πρόεδρο της Βουλής αλλά και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ο οποίος και θα κηρύξει τη λήξη των εργασιών του συνεδρίου.
Περίπου 90 εισηγητές και εισηγήτριες, συντονιστές και συντονίστριες, θα μας βοηθήσουν να προσεγγίσουμε τα ζητήματα που έχουμε εντάξει στο πρόγραμμα από κάθε δυνατή οπτική γωνία. Το εναρκτήριο λάκτισμα δίνει η πρώτη συζήτηση υπό την προεδρία των παρακαθημένων μου Προέδρων, Παναγιώτη Πικραμένου και Ιωάννη Σαρμά, οι οποίοι θα συντονίσουν τις εισηγήσεις που θα παρουσιάσουν τρεις κυρίες συνάδελφοι και ένας αγαπητός συνάδελφος, δύο από την Πορτογαλία και δύο από την Ισπανία, υψηλής ποιότητας. Η δικαστής εκ μέρους της Πορτογαλίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και άλλοι τρεις πολύ σημαντικοί ακαδημαϊκοί, δάσκαλοι και ερευνητές, οι οποίοι θα μας βοηθήσουν να δούμε πώς η μετάβαση στη δεκαετία του 1970 έγινε όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες δύο χώρες της νότιας Ευρώπης, στην Πορτογαλία και την Ισπανία που απέκτησαν την ίδια περίπου εποχή τα Συντάγματά τους και 35 χρόνια αργότερα, την περίοδο της μεγάλης δημοσιονομικής κρίσης στην Ευρωζώνη, ακολούθησαν από κάποια απόσταση ασφαλείας την περιπέτεια της Ελλάδος.
Άρα μοιραζόμαστε με τις χώρες αυτές, την Ισπανία και την Πορτογαλία, δύο μεγάλες εμπειρίες, την εμπειρία της μετάβασης από τη δικτατορία στη δημοκρατία και τη θέσπιση δημοκρατικών Συνταγμάτων μεταξύ 1975 και 1978 και στη συνέχεια την απειλή, την έκρηξη και τη διεκπεραίωση από το πολιτικό σύστημα της οικονομικής κρίσης που ταλάνισε την Ευρωζώνη για περίπου 10 χρόνια.
Ακολουθεί η συζήτηση για τη συνταγματική στιγμή της μεταπολίτευσης, δηλαδή για τη θέσπιση του Συντάγματος του 1975, έπεται η συζήτηση για τις αναθεωρητικές τομές της μεταπολιτευτικής περιόδου, δηλαδή για τις αναθεωρήσεις του 1986, του 2001, του 2008 και του 2019, ακολουθεί η συζήτηση για το κορυφαίο θεωρητικό ζήτημα της εποχής μας που είναι η μετάβαση από το μονοπώλιο της υπεροχής του εθνικού Συντάγματος στον πολυεπίπεδο συνταγματισμό και το επαυξημένο Σύνταγμα. Εδώ έχω κάνει μία μικρή κατάχρηση της οργανωτικής μου αρμοδιότητας και έχω τοποθετήσει την έννοια του επαυξημένου Συντάγματος στον τίτλο αυτής της συζήτησης. Ακολουθεί η συζήτηση για την καμπύλη της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας τα 50 αυτά χρόνια, δηλαδή για τη σχέση του Συντάγματος με την πολιτική πραγματικότητα για ζητήματα που στην Ελλάδα βρίσκονται εκτός δικαστικού ελέγχου και θα κλείσουμε σήμερα με τη συζήτηση για την τοποθέτηση του ελληνικού Συντάγματος στα συμφραζόμενα του ευρωπαϊκού συνταγματισμού.
Αύριο, δεύτερη και τελευταία ημέρα του συνεδρίου, θα ξεκινήσουμε με μία πρακτικού χαρακτήρα και υψηλού θεωρητικού ενδιαφέροντος συζήτηση για την καμπύλη του κράτους δικαίου στην Ελλάδα τα 50 αυτά χρόνια, δηλαδή για τη σχέση του Συντάγματος με τη νομολογία, πώς προσέλαβαν τα ελληνικά δικαστήρια το Σύνταγμα όλα αυτά τα χρόνια σε όλα τα πεδία, όχι μόνον του Δημοσίου Δικαίου αλλά και του Ιδιωτικού και του Ποινικού Δικαίου. Θα ακολουθήσει η συζήτηση για τις μεγάλες κρίσεις της περιόδου των 50 αυτών ετών και για την επίδραση που είχαν στην ερμηνεία και την αποκάλυψη του κανονιστικού περιεχομένου του Συντάγματος. Κρίση δεν είναι μόνον η οικονομική κρίση, η πανδημία, η ενεργειακή κρίση και η κρίση του πληθωρισμού που καλύπτουν την τελευταία δεκαπενταετία αλλά και παλιότερες κρίσεις, από την περιβόητη ψήφο Αλευρά, μέχρι τις συγκρούσεις που έγιναν γύρω από τις αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας. Ακολουθεί αύριο η συζήτηση για το εθνικό Σύνταγμα και τις μεγάλες διεθνείς και εγχώριες προκλήσεις, οι διεθνείς έχουν πολύ μεγάλη σημασία αλλά δεν έχουμε ούτε τον επαρχιωτισμό ούτε τον μικρομεγαλισμό να θεωρούμε ότι θα τις αντιμετωπίσουμε στο επίπεδο ενός εθνικού Συντάγματος όπως το ελληνικό, αναφέρομαι στα γνωστά ζητήματα, κλιματική κρίση, τεχνητή νοημοσύνη, νέο ανθρωπολογικό υπόδειγμα, δικαιώματα των ζώων, δικαιώματα των φυσικών οντοτήτων και ούτω καθεξής.
Θα συνεχίσουμε αύριο με μία τελευταία συζήτηση γύρω από το ερώτημα εάν υπάρχει ανάγκη αναθεώρησης του ήδη τέσσερις φορές αναθεωρημένου Συντάγματός μας, για να έρθουμε πολύ κοντά και σε μία συζήτηση πολιτικού πρωτίστως χαρακτήρα που κυριαρχεί πλέον και στη χώρα μας για πολλοστή φορά, για το αν υπάρχει ανάγκη αναθεώρησης και ποιων διατάξεων και υπό ποιες προϋποθέσεις. Εδώ εντάσσεται και η παρέμβαση που θα κάνει ο καθηγητής Βερντούγκο, ο οποίος είναι και εκλεγμένος συμπρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Συνταγματικού Δικαίου. Στη συνέχεια την εξαγωγή των συμπερασμάτων θα κάνει ο συνάδελφος Αντώνης Παντελής που θα παρακολουθήσει προσεκτικά όλες τις εργασίες.
Η τελετή λήξης περιγράφεται στο πρόγραμμα, μετά τους χαιρετισμούς, την ομιλία του Προέδρου της Βουλής και τον τελικό χαιρετισμό του Προέδρου της Δημοκρατίας που θα μας τιμήσει με την παρουσία του, θα έχουμε τη χαρά να απολαύσουμε μία μουσική στιγμή που μας προσφέρει το σύνολο χάλκινων ,πνευστών και κρουστών της κρατικής ορχήστρας Αθηνών, την οποία και θερμώς ευχαριστώ στο πρόσωπο του μαέστρου Λουκά Καρυστινού, που είναι ο καλλιτεχνικός της διευθυντής. Προφανώς ευχαριστώ όλα τα μέλη της οργανωτικής επιτροπής, τους χορηγούς μας, όλους αυτούς που μας συμπαρίστανται και έχουν την ευθύνη για το οργανωτικό αποτέλεσμα, την ευθύνη για το επιστημονικό αποτέλεσμα την έχουν κατά το μέτρο που θέλουν να συμβάλλουν στη διαμόρφωσή του όλοι οι παριστάμενοι και φυσικά πρώτοι οι εισηγητές και οι συντονιστές, οι εισηγήτριες και οι συντονίστριες. Τα πρακτικά του συνεδρίου θα εκδοθούν πιστεύω σε πάρα πολύ σύντομο χρόνο, σε έναν τόμο στον οποίο και μπορούν να περιληφθούν εκτενέστερες εκδοχές των εισηγήσεων, καθώς θα είναι πολύ αυστηρή η τήρηση του χρόνου της προφορικής παρουσίασης αλλά δεν υπάρχει περιορισμός για την γραπτή απόδοση των εισηγήσεων αυτών.
Αφού λοιπόν σας ευχαριστήσω για μία ακόμα φορά, θα παρακαλέσω τους Προέδρους, τον κ. Πικραμμένο και τον κ. Σαρμά να αναλάβουν την ευθύνη της πρώτης συζήτησης. Σας ευχαριστώ θερμά.
