25 Αυγούστου 2006
Το νέο σύστημα διεθνούς ισχύος και ο ρόλος του εθνικού κράτους
του Ευ. Βενιζέλου
Η συγγραφή ενός βιβλίου είναι μια επώδυνη διαδικασία. Η επιλογή του τίτλου είναι ακόμη πιο επώδυνη, γιατί ο συγγραφέας καλείται να συμπυκνώσει μέσα σε λίγες λέξεις τον πυρήνα της προσέγγισής του. Ο τίτλος του βιβλίου τού Κωνσταντίνου Τσουκαλά νομίζω ότι τα λέει όλα με εντυπωσιακό τρόπο.
Παραπέμπει, αφ' ενός μεν, στον Τολστόι, δηλαδή στο μεγάλο αφηγητή του «μεγάλου» 19ου αιώνα, αφ' εφετέρου δε, στον Φουκουγιάμα, που είναι ο απολογητής της τρέχουσας ηγεμονικής ιδεολογίας, αν και με έντονα στοιχεία αυτοκριτικής τον τελευταίο καιρό. Νομίζω ότι το φάσμα που ανοίγεται ανάμεσα στον Τολστόι και τον Φουκουγιάμα τα περιέχει όλα.
6 Αυγούστου 2006
Το πρόβλημα είναι η ευρωπαϊκή αμηχανία
του Ευ. Βενιζέλου
Ο πόλεμος γίνεται και πάλι στο Λίβανο. Το μεγάλο διεθνές πρόβλημα όμως δεν βρίσκεται ούτε στη Μέση Ανατολή ούτε στο Ιράκ, ούτε στο Ιράν, αλλά στην ίδια την Ευρώπη.
Δεν αρκεί να αντιδρούν πολλοί ευρωπαίοι πολίτες απέναντι στα φαινόμενα στρατιωτικής βίας με θύματα μικρά παιδιά. Δεν αρκεί να ζητούν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, πολλά μέσα ενημέρωσης, πολλά κόμματα, ακόμη και ευρωπαϊκές κυβερνήσεις άμεση κατάπαυση του πυρός. Όλα αυτά είναι αποσπασματικές και συμπτωματολογικές αντιδράσεις. Δεν είναι μία πραγματική διεθνής πολιτική. Γιατί η δυνατότητα άσκησης διεθνούς πολιτικής εξαρτάται δυστυχώς, σε καθοριστικό βαθμό, από τη στρατιωτική ισχύ και την αντίληψη που επικρατεί ως προς την δυνατότητα ανάληψης στρατιωτικού κινδύνου.
5 Ιουλίου 2006
Ατζέντα συμφωνίας στα ΑΕΙ
του Ευ. Βενιζέλου
Η κατάσταση στην ανώτατη εκπαίδευση φαίνεται να οδηγείται σε απόλυτο αδιέξοδο. Η ανάπαυλα του καλοκαιριού δεν προοιωνίζεται λύση τον Σεπτέμβριο, αλλά επέκταση της κρίσης και σε άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Η ευθύνη της κυβέρνησης είναι τεράστια. Κατάφερε να ακυρώσει τις προϋποθέσεις ενός σοβαρού διαλόγου, να δημιουργήσει κλίμα απόλυτης δυσπιστίας και καταστήσει αντίπαλό της την πανεπιστημιακή κοινότητα. Και όλα αυτά, όταν κανένα από τα σημεία που θέτει το «προσχέδιό» της, δεν αφορά τον πυρήνα του προβλήματος. Δεν είναι π.χ. το πανεπιστημιακό άσυλο που προστατεύει τους «γνωστούς-αγνώστους», γιατί όταν αυτοί δρουν εκτός πανεπιστημίου, στους κεντρικούς δρόμους, όχι μόνο δεν εντοπίζονται, αλλά τροφοδοτούνται από πράξεις και παραλείψεις της αστυνομίας. Κατά τα λοιπά, ο τρόπος συμμετοχής των φοιτητών στις εκλογές των πανεπιστημιακών οργάνων, η μέγιστη διάρκεια φοίτησης, ο προσδιορισμός των γνωστικών αντικειμένων, οι προκηρύξεις θέσεων ΔΕΠ και ο τρόπος συγκρότησης και λειτουργίας των εκλεκτορικών σωμάτων και των εισηγητικών επιτροπών, δεν βρίσκονται στην καρδιά του προβλήματος του δημόσιου πανεπιστημίου του 21ου αιώνα. Πρέπει συνεπώς, πρώτον, να διαμορφωθούν οι προϋποθέσεις ενός σοβαρού διαλόγου μεταξύ αξιόπιστων και αντιπροσωπευτικών συνομιλητών που μπορούν να καταλήξουν σε συμφωνία και, δεύτερον, να καταστρωθεί ο πραγματικός κατάλογος των προβλημάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
29 Ιουνίου 2006
Συνταγματική συναίνεση
του Ευ. Βενιζέλου
Από την πρόταση αναθεώρησης που υπέβαλε το ΠΑΣΟΚ εστιάζω την προσοχή μου σε πέντε σημεία, η απόρριψη των οποίων από τη σημερινή πλειοψηφία της Νέας Δημοκρατίας θα ήταν μία εκδήλωση κομματικού πατριωτισμού, χωρίς ιδεολογικό, κοινωνικό και θεσμικό αντίκρυσμα.
Αντιθέτως η αποδοχή των προτάσεων αυτών του ΠΑΣΟΚ από την απλή πλειοψηφία της σημερινής Βουλής, κάτι που θα γίνει - εκτός απροόπτου - για τις προτάσεις της Νέας Δημοκρατίας (με πιθανή εξαίρεση την πρότασή της για την αύξηση των βουλευτών Επικρατείας), αφήνει ανοιχτό το πεδίο των συναινέσεων στην επόμενη αναθεωρητική Βουλή που έχει την τελική αρμοδιότητα να καταστρώσει νομοτεχνικά και να ψηφίσει τις αναθεωρημένες διατάξεις. Και αυτό πρέπει, για λόγους προστασίας του αυστηρού χαρακτήρα του Συντάγματος, αλλά και για λόγους θεσμικής και ιστορικής πρόνοιας, να γίνει από την αυξημένη πλειοψηφία των 3/5 του αριθμού των βουλευτών, κορμός της οποίας στην επόμενη Βουλή θέλουμε να είναι η κυβερνητική πλειοψηφία του ΠΑΣΟΚ. Καμιά όμως κυβερνητική πλειοψηφία δεν πρέπει να καθίσταται από μόνη της και αναθεωρητική.
20 Ιουνίου 2006
Αναθεώρηση για την κοινωνία και τον πολίτη
του Ευ. Βενιζέλου
Το γεγονός ότι με τη συμπλήρωση της πενταετούς προθεσμίας «ώριμου χρόνου» που επιβάλλει το άρθρο 110 του Συντάγματος, ξεκίνησε μια νέα διαδικασία αναθεώρησης, δεν είναι καθόλου παράδοξο ή αρνητικό. Στις περισσότερες, άλλωστε, δυτικές χώρες τέτοια προθεσμία δεν υφίσταται καν, ενώ η αναθεωρητική διαδικασία ολοκληρώνεται σε μία και μόνο βουλευτική περίοδο. Ο δευτερεύων χαρακτήρας όλων σχεδόν των προτάσεων που διατυπώθηκαν, δείχνει ότι είναι εδραιωμένη η πεποίθηση πως το ελληνικό Σύνταγμα είναι και σύγχρονο και επαρκές.
Το πρόβλημα της χώρας δεν είναι συνταγματικό, αλλά κοινωνικό, πολιτικό και αναπτυξιακό. Πρόβλημα που αναμφίβολα απαιτεί τομές, αυτές όμως μπορούν να γίνονται με κοινούς νόμους, αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση και κοινωνική δεκτικότητα. Αρκεί, επίσης, να μην προβάλλονται αδικαιολόγητες αντιστάσεις από τη Δικαιοσύνη, εφόσον δεν παραβιάζονται θεμελιώδη ατομικά και ομαδικά δικαιώματα. Άλλωστε, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με βάση την υπεροχή του Ευρωπαϊκού Κοινοτικού Δικαίου, όπως και των διεθνών συμβάσεων με κορυφαίο παράδειγμα την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (και άρα τη νομολογία του Δικαστηρίου του Λουξεμβούργου, αλλά και του Στρασβούργου), σημαντικές τομές συντελούνται διαρκώς με έναν συνήθως αθόρυβο τρόπο, χωρίς τη συμμετοχή της κοινής γνώμης, αλλά και του ίδιου του πολιτικού και επικοινωνιακού συστήματος της χώρας που ανακαλύπτει εκ των υστέρων τι συνέβη.
18 Ιουνίου 2006
Βήματα απεγκλωβισμού στα ΑΕΙ
του Ευ. Βενιζέλου
Η κρίση στο πανεπιστήμιο έχει, όχι μόνον ένταση, αλλά και βάθος. Οφείλεται, ώς ένα βαθμό, στους γνωστούς χειρισμούς της κυβέρνησης, που με την επίμονη κρυψίνοιά της, τον έκδηλο πια συντηρητισμό και την πρωτοφανή αδυναμία της να κατανοήσει τις ευρύτερες κοινωνικές συνθήκες του ελληνικού πανεπιστημίου, πυροδοτεί την ένταση.
Τα προβλήματα, όμως, υπερβαίνουν τη συγκυρία και η αντίδραση δεν αφορά μόνον την κυβέρνηση, αλλά ολόκληρο το πολιτικό σύστημα, το οποίο συχνά αντιμετωπίζει με μία «εργαλειακή» διάθεση την πανεπιστημιακή κοινότητα της χώρας.
Από την άλλη πλευρά, η πανεπιστημιακή κοινότητα έχει πρόβλημα συγκρότησης και έγκυρης αντιπροσώπευσης, αλλά και πρόβλημα σχέσεων με την κοινωνία από την οποία προέρχεται και στην οποία αναφέρεται.
17 Ιουνίου 2006
Ένα νέο Ελσίνκι επείγει
του Ευ. Βενιζέλου
Η δημόσια συζήτηση για τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις που άνοιξε μετά τον τραγικό χαμό του σμηναγού Ηλιάκη και την παρέμβαση Στεφανόπουλου είναι χρήσιμη και αποκαλυπτική:
Τα γεγονότα όμως τρέχουν. Η πρόσφατη συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών στην Κωνσταντινούπολη και αμέσως μετά ο τρόπος με τον οποίο εξελίχθηκαν τα πράγματα στο Συμβούλιο Σύνδεσης Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας, δείχνει ότι το ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς δεν συνιστά από μόνο του στρατηγική ούτε για το Κυπριακό ούτε για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Το πλαίσιο των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου του 2004 μέσα στο οποίο υποτίθεται ότι κινούμαστε δεν είναι καθόλου επαρκές καθώς χωρίς λόγο εγκαταλείφθηκε το Ελσίνκι.
6 Ιουνίου 2006
Άρθρο Ευ. Βενιζέλου στην Ελευθεροτυπία, 6 Ιουνίου 2006
Εθνική «στρατηγική»
Η συζήτηση που άνοιξε με την παρέμβαση του κ. Κ. Στεφανόπουλου, γρήγορα φάνηκε να προσανατολίζεται προς την ανάγκη χάραξης μιας «νέας εθνικής στρατηγικής».
Αυτό σημαίνει είτε ότι δεν έχουμε καθόλου είτε ότι δεν έχουμε αποτελεσματική στρατηγική. Ηδη ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ ανέλαβε πρωτοβουλία διαλόγου μεταξύ των πολιτικών κομμάτων. Θεωρώ συνεπώς χρήσιμο, πριν από οτιδήποτε άλλο, να καταγραφούν τα βασικά σημεία τής ώς τώρα στρατηγικής ή μάλλον στάσης μας. Σημεία που είναι άλλοτε επίσημα διακηρυγμένες και άρα συνειδητές επιλογές και άλλοτε πρακτικές που απλώς ακολουθούνται εδώ και χρόνια.
Σημείο 1: Η Ελλάδα δεν δείχνει να εκτιμά ότι ο χρόνος λειτουργεί σε βάρος της. Βέβαια, όλες οι μείζονες πρωτοβουλίες μας -από τη μονομερή προσφυγή στη Χάγη το 1976, ταυτόχρονα τότε με προσφυγή στο Συμβούλιο Ασφαλείας- ήσαν αμυντικού χαρακτήρα. Από δε το 1975 και μετά, δεν υπάρχει κάποια αλλαγή των καταστάσεων και των πρακτικών στο Αιγαίο που μπορεί να θεωρηθεί θετική για την Ελλάδα.
30 Μαΐου 2006
Άρθρο Ευ. Βενιζέλου στην Ελευθεροτυπία
«Το Εθνικό Εκκρεμές»
Εθνική στρατηγική χωρίς βάθος, χωρίς πλήρη και απροκατάληπτη γνώση των δεδομένων, χωρίς ιστορική αυτοσυνειδησία, που αντιδιαστέλλεται από την ιδεολογική χρήση της ιστορίας και χωρίς διορατική και μακροπρόθεσμη εκτίμηση για τον διεθνή συσχετισμό δεν υπάρχει. Εθνική στρατηγική χωρίς ουσιαστική συναίνεση, βασισμένη στη διεξοδική συζήτηση των θεμάτων και την ενεργό αποδοχή των πολιτών, επίσης δεν νοείται.
Ούτε η συνεχής, προσχηματική μετάθεση των προβλημάτων στο μέλλον ούτε η μοναδιάστατη προσέγγιση προβλημάτων που είναι από τη φύση τους πολύπλοκα, και άρα αξιώνουν μια «στερεομετρική» θεώρηση, συνιστά εθνική στρατηγική. Οταν αυτές οι προϋποθέσεις δεν υπάρχουν, τότε διαγράφεται ο κίνδυνος η εθνική στρατηγική να αντικατασταθεί από ένα «εθνικό εκκρεμές». Την εθνική δημαγωγία της υπεραπλούστευσης και της ουσιαστικής σιωπής γύρω από τα θέματα αυτά να τη διαδεχθεί η εθνική δημαγωγία της δημόσιας αυτοκαταγγελίας για επιλογές που χαρακτηρίζονται όχι μόνον πολιτικά εσφαλμένες ή φοβικές και αδιέξοδες, αλλά και νομικά αβάσιμες.
21 Μαϊου 2006
Δύο λέξεις στην εποχή μας
του Ευ. Βενιζέλου
Υποστηρίζω πάντα ότι το ΠΑΣΟΚ πρέπει να είναι η προοδευτικότερη και φιλολαϊκότερη (και με την έννοια αυτή η αριστερότερη) δυνατή εκδοχή ενός μεγάλου πολυσυλλεκτικού και πλειοψηφικού κόμματος εξουσίας. Η αριστερή πρόθεση, από τη μια μεριά και η πλειοψηφική στόχευση από την άλλη, ορίζουν και οριοθετούν την ιδεολογική ταυτότητα, το πολιτικό εύρος και τη στρατηγική κάθε παρόμοιου ευρωπαϊκού κόμματος.
* Προσπαθώ, επίσης, πολύ συχνά να εξηγήσω ότι για το μέλλον και την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής, άρα και της ελληνικής οικονομίας μέσα στις σημερινές συνθήκες της παγκόσμιας οικονομίας έχει ιδιαίτερη σημασία να γίνει ευρύτερα δεκτό ότι το ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος, ως μοντέλο ανάπτυξης και ως θεσμικό, πολιτικό και πολιτιστικό κεκτημένο, δεν είναι ένα βαρίδι που απομυζά πόρους, ανακόπτει την ανάπτυξη, αποκλείει τη δημοσιονομική σταθερότητα και διαταράσσει τις μακροοικονομικές ισορροπίες. Αλλά ότι αντίθετα, μπορεί να είναι στοιχείο του πυρήνα του ευρωπαϊκού μεταβιομηχανικού μοντέλου ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας. Στοιχείο που παράγει εθνικό πλούτο και ανοίγει νέα κοιτάσματα απασχόλησης.
