15 Μαΐου 2006
Συνταγματική αυτοσυνειδησία
του Ευ. Βενιζέλου
Το Σύνταγμα δεν είναι ούτε πρόσχημα πίσω από το οποίο κρύβεται η πολιτική αμηχανία ούτε πεδίο ασκήσεων ερασιτεχνισμού και δημαγωγίας. Είναι η κυριότερη κατάκτηση της περιόδου της νεωτερικότητας. Μια κατάκτηση που στην Ευρώπη ταυτίζεται με το δημοκρατικό κοινωνικό κράτος δικαίου.
Τα ευρωπαϊκά Συντάγματα δεν είναι ούτε δεξιά ούτε αριστερά. Είναι το αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας ωρίμανσης, μιας ευρύτατης πολιτικής συναίνεσης που αποτυπώνεται στην εσωτερική διαστρωμάτωση κάθε συνταγματικού κειμένου: τα σοσιαλιστικά ιδεώδη, ο πολιτικός φιλελευθερισμός, η οικονομία της αγοράς, τα κοινωνικά δικαιώματα των εργαζομένων αρχικά και όλων των πολιτών στη συνέχεια συνυπάρχουν και συντίθενται σε Συντάγματα αυτού του τύπου που διαμορφώνουν το θεσμικό πλαίσιο μες στο οποίο μπορούν να εκλέγονται και να εφαρμόζουν την πολιτική τους κυβερνήσεις διαφορετικών χρωμάτων και αντιλήψεων. Αρα, με το Σύνταγμα δεν μπορεί να παίζει κανείς συγκυριακά.
9 Απριλίου 2006
Η ιλαροτραγωδία των μεταρρυθμίσεων
του Ευ. Βενιζέλου
Δεν υπάρχουν ουδέτερες μεταρρυθμίσεις. Κάθε μεταρρύθμιση έχει ορόσημο. Αρνητικό ή θετικό, προοδευτικό ή συντηρητικό. Η κυβέρνηση του κ. Καραμανλή παρά την προεκλογική ρητορεία περί «ήπιας προσαρμογής», «μεσαίου χώρου» και «κοινωνικού κέντρου» έχει πλέον προσανατολιστεί προς μία σκληρή, μονομερή, κοινωνικά άδικη, ταξική αντίληψη για την διάρθρωση και την λειτουργία της ελληνικής οικονομίας.
Βασική επιλογή της είναι η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας μέσα από τη μείωση του μισθολογικού και μη μισθολογικού κόστους εργασίας, άρα μέσα από τη μείωση των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων και μέσα από την ανακατανομή του κοινωνικού πλεονάσματος υπέρ του συντελεστή «κεφάλαιο» και κατά του συντελεστή «εργασία».
12 Μαρτίου 2006
Διπλό το σκάνδαλο της κυβέρνησης
του Ευ. Βενιζέλου
Την χώρα ταλανίζουν τις τελευταίες εβδομάδες δύο παράλληλα σκάνδαλα: Αφενός μεν το σκάνδαλο των υποκλοπών αφετέρου δε το σκάνδαλο της συγκάλυψης των υποκλοπών.
Κοινός παρονομαστής των δύο σκανδάλων είναι η ευθύνη της Κυβέρνησης που όχι μόνο δεν μπόρεσε να ελέγξει και να αποτρέψει το πρώτο αλλά και προκάλεσε το δεύτερο με την αφελή σκέψη ότι μπορεί να κρυφτεί πίσω από το φύλλο συκής μιας αργόσυρτης προκαταρκτικής εξέτασης που δεν κατάφερε επί 11 ολόκληρους μήνες να συγκεντρώσει ούτε το ένα χιλιοστό των στοιχείων που μέσα σε λίγες ημέρες κατάφερε να συγκεντρώσει η έρευνα της ΑΔΑΕ αλλά και της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής που ανέδειξε την αναντικατάστατη θεσμική βαρύτητα και σημασία του κοινοβουλευτικού ελέγχου.
12 Μαρτίου 2006
Η αναθεώρηση και τα μη κρατικά ΑΕΙ
του Ευ. Βενιζέλου
Η ισχύουσα συνταγματική διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 16 επιτρέπει στον κοινό νομοθέτη να θεσπίσει ειδικό νόμο για την ίδρυση μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων με τη μορφή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, που θα είναι εξοπλισμένο αφ' ενός μεν με τις θεσμικές εγγυήσεις της πλήρους αυτοδιοίκησης και της ακαδημαϊκής του ελευθερίας, αφ' ετέρου δε με τις θεσμικές και οργανωτικές ευελιξίες που προσιδιάζουν στην βούληση του δωρητή ή χορηγού του όλου εγχειρήματος, αρκεί φυσικά αυτός να εμφανιστεί.
Η μορφή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου περιβάλλει πράγματι στην ελληνική έννομη τάξη και οντότηττες σωματειακού ή ιδρυματικού χαρακτήρα, που είναι μη κρατικές, ορισμένες δε απ' αυτές έχουν και ειδική συνταγματική θεμελίωση, όπως η Εκκλησία της Ελλάδος και οι ισραηλιτικές κοινότητες (άρθρο 13), τα επιμελητήρια και οι μεγάλοι επιστημονικοί σύλλογοι (άρθρο 12).
*Η μορφή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου εγγυάται επίσης ότι ένα μη κρατικό ΑΕΙ θα παραμείνει μη κερδοσκοπικό και δεν θα εξαρτήσει την εισαγωγή των φοιτητών του από εισοδηματικά ή άλλα οικονομικά και όχι βαθμολογικά και γενικότερα αξιολογικά κριτήρια, ως αποδέκτης των επιταγών των άρθρων 4 παρ. 1 (ισότητα) και 5 παρ. 1 (ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας).
Μάρτιος 2006
Από το ΕΣΥ σε μία Εθνική Πολιτική Υγείας
του Ευ. Βενιζέλου
Κατά την περίοδο 1994-2004 ουσιαστικά αναζητούσαμε τη χαμένη δυναμική του ΕΣΥ. Αυτό μας έφερνε αντιμέτωπους με τις μεγάλες αντιφάσεις του ελληνικού κοινωνικού κράτους που δεν είναι άλλες από τις αντιφάσεις του ελληνικού κράτους και του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού συνολικά.
Το μεγάλο βέβαια πρόβλημά συνίσταται πολύ απλά στο ότι καλούμαστε να διαχειριστούμε ένα σύστημα υγείας που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ ως δομή σύμφωνα με την αρχική σύλληψή του της περιόδου 1981-1983 (που ταυτίζεται με την παρουσία του Παρ.Αυγερινού στο Υπουργείο Υγείας).
Το ζήτημα έπρεπε κατά τη γνώμη μου να αντιμετωπιστεί αρχής γενομένης από την καταγραφή των κραυγαλέων αντιφάσεων που είχαν στο μεταξύ αναπτυχθεί.
Πρώτον, καταγράφονται υψηλές συνολικές δαπάνες υγείας και ταυτόχρονα εντυπωσιακά υψηλές ιδιωτικές δαπάνες. Αυτό μας φέρνει αντιμέτωπους με την αναζήτηση του πραγματικού ΑΕΠ και του μεγέθους της παραοικονομίας της υγείας.
19 Φεβρουαρίου 2006
Αναθεώρηση σχέσεων κράτους και εκκλησίας
του Ευ. Βενιζέλου
Στην πρόταση αναθεώρησης του Συντάγματος που υπέβαλε η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ το 1995 στη Βουλή του 1993 περιλαμβανόταν και το άρθρο 3. Η πρόταση αυτή προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Εκκλησίας της Ελλάδος και προσωπικά του τότε αρχιεπισκόπου Σεραφείμ, ενώ αμέσως δηλώθηκε η διαφωνία του κόμματος της Ν.Δ.
Με δεδομένη συνεπώς την αδυναμία συγκέντρωσης της αναγκαίας αυξημένης πλειοψηφίας των 3/5 τουλάχιστον, το ΠΑΣΟΚ απέσυρε την πρότασή του. Δήλωσε, όμως, ταυτόχρονα, ότι η θρησκευτική ελευθερία κατοχυρώνεται απολύτως στο άρθρο 13 παρ. 1 Συντ. που ανήκει μάλιστα στον σκληρό πυρήνα των μη υποκείμενων σε αναθεώρηση διατάξεων κατά το άρθρο 110 παρ.
1. Αργότερα, στη Βουλή του 1996, κατατέθηκαν προτάσεις 52 βουλευτών του ΠΑΣΟΚ και ενός της Ν.Δ. για την αντικατάσταση του προοιμίου του Συντάγματος («εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος») με την επίκληση του ονόματος του ελληνικού λαού και την αντικατάσταση του θρησκευτικού τύπου του «όρκου», τόσο του Προέδρου της Δημοκρατίας κατά το άρθρο 33 παρ. 2 όσο και των βουλευτών κατά το άρθρο 59, από «όρκο» με την επίκληση του ονόματος του ελληνικού λαού. Κατά την ψηφοφορία η πρόταση για αναθεώρηση του άρθρου 33 έλαβε 20 ψήφους και η πρόταση για αναθεώρηση του άρθρου 59, 23 ψήφους.
29 Ιανουαρίου 2006
Το συνταγματικό δικαστήριο
του Ευ. Βενιζέλου
Το μείζον ίσως ζήτημα που πρέπει να καταστεί επίκεντρο μιας νέας αναθεωρητικής πρωτοβουλίας είναι η ριζική αλλαγή του ίδιου του συστήματος δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων, δηλαδή του ίδιου του δικονομικού πλαισίου ερμηνείας και εφαρμογής του Συντάγματος της χώρας μας.
Στο μέτρο που αληθεύει η ρήση ότι «το σύνταγμα είναι ό,τι ο δικαστής πιστεύει ότι είναι», οι αναθεωρητικές παρεμβάσεις στο σώμα των ουσιαστικών διατάξεων του Συντάγματος είναι άνευ ή περιορισμένης σημασίας, χωρίς αντίστοιχες δικονομικού χαρακτήρα μεταβολές. Υπάρχουν τουλάχιστον τρία ζητήματα, τα οποία είναι αδύνατον να αντιμετωπιστούν, χωρίς μια τέτοια μεταβολή.
Α. Η χάραξη μιας συστηματικής πολιτικής γης, που είναι ο πρώτος και κρισιμότερος συντελεστής ενδογενούς ανάπτυξης, με σεβασμό στην προστασία του περιβάλλοντος.
Β. Η θεσμική ολοκλήρωση της τοπικής αυτοδιοίκησης και της αποκέντρωσης, σε συνδυασμό με την περιφερειακή οργάνωση του κράτους.
21 Ιανουαρίου 2006
Κυβερνητικό ερασιτέχνισμα στο «δημόσιον Σύνταγμα»
του Ευ. Βενιζέλου
α. Προϋπολογισμός
Με την αναθεώρηση του 2001 επήλθαν σημαντικές αλλαγές στον τρόπο κατάθεσης και συζήτησης του κρατικού προϋπολογισμού, αλλά και του απολογισμού και του γενικού ισολογισμού του κράτους (άρθρο 79 παρ. 3 και 7).
Στόχος των αλλαγών αυτών ήταν, πρώτον, να διασφαλιστεί μεγαλύτερη πολιτική και άρα επικοινωνιακή διαφάνεια γύρω από τις κορυφαίες πράξεις της δημοσιονομικής διαχείρισης και πολιτικής και, δεύτερον, να ενισχυθεί ο ρόλος της Βουλής. Μάλιστα ο Κανονισμός της Βουλής έχει τη δυνατότητα, λόγω της ευρύτατης εξουσιοδότησης που παρέχει το άρθρο 79 παρ. 3 εδάφιο γ’, να καταστήσει ακόμη ισχυρότερο και διεισδυτικότερο το ρόλο της Βουλής και ως προς τη συζήτηση και ως προς την ψήφιση, αλλά ακόμη και ως προς την δυνατότητα τροποποίησης του σχεδίου του προϋπολογισμού.
1 Ιανουαρίου 2006
Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα
του Ευ. Βενιζέλου
Η πολιτική σήμερα απαιτεί δύο κυρίως πράγματα: Πρώτον, ισχυρή αίσθηση της ιστορίας και δεύτερον, ικανότητα διαχείρισης κρίσεων με βάση πρωτόκολλα ενεργειών που διαμορφώνονται εκ των προτέρων, με ψυχραιμία, ώστε να αποφεύγονται νευρικοί και εκ των ενόντων χειρισμοί.
Η ιστορία – και η πολύ πρόσφατη- διδάσκει ότι όταν μία κυβέρνηση ευνομούμενης δυτικής χώρας παραβιάζει το Σύνταγμα και καταπατά τα ατομικά δικαιώματα, αναλαμβάνει τεράστια πολιτική ευθύνη και καταβάλλει μεγάλο πολιτικό κόστος, όταν οι ενέργειες της αποκαλύπτονται. Αυτό ισχύει ακόμη και αν επικαλείται – αληθώς ή ψευδώς – λόγους εθνικής ασφάλειας ή υψίστου κρατικού συμφέροντος.
Από το Γουτεργκαίητ και μετά αυτό είναι ένας απαράβατος κανόνας. Η πρόσφατη άλλωστε εμπειρία της υπόθεσης Οτσαλάν βεβαιώνει του λόγου το ασφαλές.
30 Δεκεμβρίου 2005
Αναθεώρηση με μνήμη και γνώση
του Ευ. Βενιζέλου
1. Η αναθεώρηση του Συντάγματος σε όλες τις θεσμικά ώριμες χώρες είναι ένα συνηθισμένο και φυσιολογικό φαινόμενο καθώς η ανάγκη εναρμόνισης των συνταγματικών θεσμών με τα δεδομένα της εποχής επιβάλλει προσαρμογές πολύ ταχύτερες από ότι στο παρελθόν. Η αναθεώρηση δεν είναι ούτε πολιτική υπεκφυγή ούτε πεδίο δόξης για κάθε είδους θεσμικό ερασιτεχνισμό ή πολιτική επιπολαιότητα. Απαιτείται σοβαρότητα, ιστορική μνήμη και καλή γνώση των θεμάτων, αλλιώς δεν μπορούν να αξιολογηθούν ούτε τα εγχώρια θεσμικά δεδομένα ούτε ενδιαφέροντα συγκριτικά στοιχεία από άλλες χώρες.
2. Η αναθεώρηση είναι μια πολιτική διαδικασία και όχι ένα επιστημονικό σεμινάριο. Εξαρτάται από τον κοινοβουλευτικό συσχετισμό δυνάμεων. Δεν αρκεί μάλιστα η απλή πλειοψηφία των 151 βουλευτών, αλλά απαιτείται αυξημένη πλειοψηφία τουλάχιστον 180 επί 300 βουλευτών. Άρα απαιτείται συμφωνία κυβέρνησης και αντιπολίτευσης. Η αναθεώρηση δεν είναι ζαριά που ρίχνεις και κερδίζεις ή χάνεις ανάλογα με την έκβαση των βουλευτικών εκλογών που μεσολαβούν.
